Ինֆոքոմ

Չկայացած հրադադար, տնտեսական հնարավոր հետևանքներ․ ի՞նչ է գրում միջազգային մամուլը հայ-ադրբեջանական պատերազմի մասին

Սեպտեմբերի 12-ի, լույս 13-ի գիշերվանից իրադրությունը հայ-ադրբեջանական սահմանին լարված է։ Ադրբեջանի ԶՈՒ ստորաբաժանումները սկսլ են Գորիսի, Սոթքի և Ջերմուկի ուղղությամբ հրետանային միջոցներից, խոշոր տրամաչափի հրաձգային զինատեսակներից ինտենսիվ կրակ վարել հայկական դիրքերի ուղղությամբ՝ կիրառելով նաև ԱԹՍ-ներ: Հակառակորդը դիրքային առաջխաղացման փորձեր է իրականացրել, որոնք այսօր շարունակվել են։ Վերջին երկու օրերին հայ-ադրբեջանական պատերազմը միջազգային մամուլի ուշադրության կենտրոնում է։ Ներկայացնում ենք, թե ինչպես են արտասահմանյան լրատվամիջոցները լուսաբանում Ադրբեջանի հարձակումը Հայաստանի վրա։ Reuters գործակալությունն, օրինակ, գրել է, որ էսկալացիայի համար կողմերը մեղադրում են իրար․ «Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունը նոր հարձակման ժամանակ հրետանային, ականանետային զինատեսակներից և հրազենից կրակելու համար մեղադրել է Ադրբեջանին, որին քաղաքական և ռազմական առումով աջակցում է Թուրքիան։ ․․․․ Ադրբեջանը իր զորամասերի վրա ականանետերից և հրետանուց կրակելու համար մեղադրել է Հայաստանին, որը Մոսկվայի հետ ռազմական դաշինքի մեջ է, և որտեղ տեղակայված է ռուսական ռազմաբազան»։ Reuters-ը նաև նշել է, որ այս ամենը նախկին ԽՍՀՄ տարածքում ևս մի խոշոր զինված բախման մտավախություն է առաջացրել։ Գործակալությունը նաև գրել է․ «Վտանգ կա, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև լայնամասշատ հակամարտությունը կարող է ներքաշել Ռուսաստանին ու Թուրքիային և ապակայունացնել նավթ ու գազ տեղափոխող խողովակաշարերի համար կարևոր նշանակություն ունեցող միջանցքը ճիշտ այնպես, ինչպես Ուկրաինայի շուրջ առճակատումը խաթարում է էներգակիրների մատակարարումները»։ Reuters-ը առանձին վերլուծություն է հրապարակել՝ փորձելով հասկանալ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև տեղի ունեցողի պատճառներն ու ռիսկերը։ Վերլուծության մեջ նշվում է, որ էսկալացիայի ժամկետը շատ կարևոր է, քանի որ Ռուսաստանը նախկինում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ամենաազդեցիկ միջնորդն էր․ «Թեև Կրեմլը երեքշաբթի հայտարարեց, որ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը բոլոր ջանքերը գործադրում է Հարավային Կովկասում արյունահեղությունը զսպելու համար, Ուկրաինայի պատերազմը խաթարել է Մոսկվայի՝ որպես տարածաշրջանում խաղաղության երաշխավորի կարգավիճակը։ Դա կարող է քաջալերել Ադրբեջանին ավելի շատ պահանջներ ներկայացնելու համար»: Բրիտանական BBC-ն ևս գրել է, որ վերջին իրադարձությունների համար կողմերը միմյանց են մեղադրում։ BBC-ն նաև անդրադարձել է այն փաստին, որ չնայած Ռուսաստանը հայտարարել է հրադադար հաստատելու համար բանակցությունների մասին, Նիկոլ Փաշինյանը նշել է, որ բախումների ինտենսիվությունը նվազել է, բայց Ադրբեջանի հարձակումները 2-3 ուղղություններով շարունակվում են։ Լրատվամիջոցը գրել է նաև տարբեր երկրների արձագանքների և դիրքորոշումների մասին․ «Ռուսաստանը լավ հարաբերություններ ունի Հայաստանի հետ, բայց տարածաշրջանում մեծ ուժ է և հարաբերություններ է պահպանում երկու կողմերի հետ։ Մինչդեռ Թուրքիան կապեր ունի Ադրբեջանի հետ և կարծես թե սատարում է իրադարձությունների վերաբերյալ վերջինիս վարկածը: Թուրքիայի արտգործնախարար Մևլութ Չավուշօղլուն ասել է․ «Հայաստանը պետք է դադարեցնի իր սադրանքները և կենտրոնանա խաղաղ բանակցությունների վրա»»։ Գերմանական Deutsche Welle-ն ևս ներկայացրել է երկու կողմերի դիրքորոշումները և միջազգային արձագանքները։ «Հայ և ադրբեջանցի զինվորները փոխհրաձգություն են իրականացրել Լեռնային Ղարաբաղի մոտակայքում՝ մտավախություն առաջացնելով, որ 2020 թվականի պատերազմի նման էսկալացիա տեղի կունենա»,- գրել է լրատվամիջոցը։ Ռուսական ՏԱՍՍ գործակալությունը գրում է․ «Գործողությունները տեղի են ունենում Լեռնային Ղարաբաղից դուրս։ Միաժամանակ, և՛ Հայաստանը, և՛ Ադրբեջանը պնդում են, որ էսկալացիան կազմակերպել է մյուս կողմը՝ վիճելի տարածքի (Արցախի,- Infocom) ճակատագրի շուրջ բանակցությունները խաթարելու նպատակով»։ Այնուհետև գործակալությունը մանրամասն ներկայացրել է Հայաստանի ու Ադրբեջանի դիրքորոշումներն ու հայտարարությունները, ինչպես նաև միջազգային կառույցների ու տարբեր երկրների արձագանքները։ Ամերիկյան CNN-ը գրում է, որ չնայած ռուսական կողմից հրադադարի մասին պնդումներին՝ Հայաստանի և Արդբեջանի միջև մարտերը շարունակվում են։ Al Jazeera-ն նշել է, որ այս կոնֆլիկտի հիմքում Լեռնային Ղարաբաղն է։ Լրատվամիջոցը շեշտել է, որ Թուրքիան բացահայտ աջակցություն է ցույց տվել Ադրբեջանին։ France 24-ը գրել է․ «Չորեքշաբթի օրը՝ Լեռնային Ղարաբաղի վիճելի շրջանի շուրջ 2020 թվականի պատերազմից ի վեր՝ ոխերիմ թշնամիների միջև վատագույն բախումներից մեկ օր անց, Հայաստանը մեղադրել է Ադրբեջանին սահմանին հարձակումները վերսկսելու համար»։ Լրատվամիջոցը ներկայացրել է իրադարձությունների ժամանակագրությունը, կողմերի փոխադարձ մեղադրանքները։ «Երեքշաբթի օրվա էսկալացիան տեղի ունեցավ այն պատճառով, որ Երևանի մերձավոր դաշնակից Մոսկվան, որը 2020 թվականի պատերազմից հետո հազարավոր խաղաղապահներ է տեղակայել տարածաշրջանում, կենտոնացած է Ուկրաինա իր վեցամսյա ներխուժման վրա»,- գրում է լրատվամիջոցը։ The Guardian-ն էլ գրել է, որ այս էսկալացիան հետխորհրդային տարածքում երկրորդ լայնամասշտաբ պատերազմի սկսվելու վախեր է առաջացնում։ Աննա Սահակյան

20:37 - 14 սեպտեմբերի, 2022

Պնդումը, թե ՀՀ-ի և Ադրբեջանի միջև սահման չկա, ճիշտ չէ․ այդ սահմանը կա, և այն խախտված է Ադրբեջանի կողմից․ Նիկոլ Փաշինյան

ԱԺ հարցուպատասխանի ժամանակ «Քաղաքացիական պայմանագիր» պատգամավոր Գևորգ Պապոյանը հետաքրքրվեց, թե դեմարկացիան և դելիմիտացիան ինչ սկզբունքներով է արվելու, ինչ իրավապայմանագրային հիմքերով է անելու, արդյոք կա որոշակի ըմբռնում կողմերի մոտ։ «Այս հարցը հրապարակային քննարկվել է, բայց նորից անդրադառնալու կարիք կա։ Ինչպես նախկինում, հիմա էլ արձանագրեմ․ ՀՀ դիրքորոշումը տրամաբանական է և հետևյալն է․ խոսելով դեմարկացիայի և դելիմիտացիայի մասին՝ պետք է հենվենք իրավական որոշումներ վրա, եթե խոսում ենք քարտեզների մասին՝ պետք է հենվենք այն քարտեզների վրա, որոնք հիմնված են իրավական որոշումների վրա։ Առանց դրա քարտեզը գեղանկարչություն է։ Մենք ուսումնասիրել ենք, թե ՀՀ-ի ու Ադրբեջանի միջև սահմանների և քարտեզների ինչ իրավական հիմքեր կան։ Եվ մենք առաջարկել ենք, որ այս հենքի վրա իրականացվի դեմարկացիա և դլիմիտացիա։ Սա նշանակում է, որ Խորհրդային Հայաստանը և Խորհրդային Ադրբեջանը բաժանող սահմանները, որոնք ԱՊՀ ձևավորման հռչակագրով և հետագայում համապատասխան վավերագրով, ճանաչվել են։ Եվ պնդումը, թե ՀՀ-ի և Ադրբեջանի միջև սահման չկա, ճիշտ չէ։ Այդ սահմանը կա, և այն խախտված է Ադրբեջանի կողմից, որը երկու փուլանի ագրեսիա է իրականացրել»,- ասաց Փաշինյանը։ Նիկոլ Փաշինյանը հիշեցրեց՝ երբ Ադրբեջանից հնչել էր տեսակետ, որ ոչ թե ԽՍՄ քարտեզների վրա պետք է հիմնվենք, այլ դրան նախորդած շրջանի, մեր ԱԳՆ-ն կես կատակ, կես լուրջ արձանագրել էր՝ նախախորհրդային որ քարտեզների հիման վրա։ «Մեր կարծիքն այն է, որ ԽՄ քարտեզների վրա պետք է հիմնվի։ Եթե Ադրբեջանը չի ճանաչում ԽՄ քարտեզները, չի հասկացվում տրամաբանությունը, որ ԼՂ-ն Ադրբեջանի մաս եղել է Խորհրդային Միության շրջանում։ Ադրբեջանը երկար ժամանակ վարում է հետևյալ քաղաքականությունը։ Գնում է արևմուտք, ՀՀ-ին ներկայացնում է որպես պրոռուսական պետություն, և արևմուտքում, այսպես ասած, փորձում է առաջ մղել Հայաստանում ՌԴ դեմ երկրորդ ճակատ բացելու գաղափարը Ուկրաինայի հարցի շուրջ ստեղծված իրավիճակի համատեքստում։ Ռուսաստանի հետ հաղորդակցությունում ՀՀ-ին ներկայացնում է որպես խիստ արևմտամետ պետություն, և փորձ է անում ստեղծել ըմբռնում՝ գուցե իմաստ ունի Հայաստանին պատժել արևմտամետ քաղաքականություն վարելու համար ու ՌԴ-ում ըմբռնում ստեղծել ՀՀ-ի նկատմամբ ագրեսիվ քաղաքականության համար։ Չեմ բացառում որ երկու կողմում էլ կան շրջանակներ, որոնց այս գաղափարները դուր են գալիս։ Հույս ունեմ և համոզված եմ, որ պետական մակարդակում նման ընկալում չկա, և մենք էլ շատ ինտենսիվացրել ենք մեր շփումները և՛ ՌԴ-ի, և՛ արևմտյան երկրների հետ։ Հայաստանը պռոքսի պետություն չէ և հավատարիմ է իր պարտավորություններին։ Մեր քաղաքական խնդիրը և դիրքորոշումը հետևյալն է․ ՀՀ և Ադրբեջանի միջև կա սահման, այդ սահմանը ճանաչված է, և այդ սահմանի ճանաչումը վավերացված է երկու երկրների կողմից։ Եթե Ադրբեջանը ասում է, որ նման բան չկա, նրա արտահայտած մի շարք դիրքորոշումներ զրկվում են իմաստից, և որևէ իմնավորում չեն ունենում»,- նշեց Փաշինյանը։ Ռուստամ Բաքոյանն էլ հետաքրքրվեց, թե ինչպես է արձագանքել ՌԴ-ն, արդյոք այլ երկրներ էլ են շահագրգռված միջանքցի բացումով՝ բացի Թուրքիայից ու Ադրբեջանից։ «Ինչքան էլ մենք աշխարհի ամենամեծ և ամենահզոր պետությունը չենք, բայց մեր տարածքային ամբողջականության հարցում ուրիշների տեսակները մեզ շատ չպետք է հետաքրքրի, և մենք ասել ենք, որ ՀՀ տարածքով մենք միջանցք, տարածք չենք տալու։ Այս առումով ուրիշների մեզ հետաքրքրում է երկրորդ հերթին։ Մենք մեր բոլոր դաշնակիցների հետ այս հարցով ունենք քննարկում և միասնական ըմբռնում, այդ թվում՝ իմ տպավորությամբ միջազգային հանրության հետ։ Չկա մի երկիր, որը մեզ հետ խոսում է միջանցքի մասին, և եթե մի երկիր փորձի, մենք չենք քննարկելու»,- ասաց Փաշինյանը։ Նիկոլ Փաշինյանը նաև հայտարարեց, որ Հայաստանը առաջարկությունների նոր փաթեթ է ներկայացրել եռակողմ աշխատանքային խմբի ֆորմատով Ադրբեջանին։ «Այդ առաջարկությունը ես առձեռն փոխանցել եմ Ադրբեջանի նախագահին։ Որ պահին այն ընդունեն, մենք պատրաստ ենք դրա իրագործմանը։ Այդ առաջարկությունը այն մասին, որ մենք պատրաստ ենք ճանապարհներ բացել, տալ և ստանալ»,- եզրափակեց Փաշինյանը։

17:09 - 14 սեպտեմբերի, 2022