Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեն - ԿԽՄԿ

Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտե (ԿԽՄԿ) մարդասիրական կազմակերպություն է, որը հիմնադրվել է 1863թ․ հունիսի 24-ին Ժնեւում։ 1949թ․ Ժնեւյան չորս կոնվենցիաների եւ 1977 ու 2005 թվականների դրանց լրացուցիչ արձանագրությունների անդամ երկրները ԿԽՄԿ-ին տվել են միջազգային եւ ներքին զինված հակամարտությունների տուժածների պաշտպանության մանդատ։ Այդ տուժածների թվին են պատկանում պատերազմի արդյունքում վիրավորվածները, բանտարկյալները (ռազմագերիներ), տեղահանվածները, քաղաքացիական անձինք եւ այլ ոչ կոմբատանտներ։

ԿԽՄԿ-ն Կարմիր խաչի եւ Կարմիր մահիկի միջազգային ֆեդերացիայի եւ 189 ազգային միությունների հետ միասին հանդիսանում է Կարմիր խաչի եւ Կարմիր մահիկի միջազգային շարժման մի մասը։ Կազմակերպությունը երեք անգամ՝ 1917, 1944 եւ 1963 թվականներին, արժանացել է Նոբելյան մրցանակի։

Կոմիտեի առանցքային խնդիրները, որոնք բխում են Ժնեւյան կոնվենցիաներից եւ նրա սեփական կանոններից, հետեւյալն են․

Դիտարկել պատերազմող կողմերի գործողությունների համապատասխանությունը Ժնեւյան կոնվենցիաների դրույթներին,

Կազմակերպել ռազմադաշտում վիրավորվածների բժշկական օգնությունը եւ խնամքը,

Ղեկավարել պատերազմի ռազմագերիների բուժումը եւ պահող կողմի հետ վարել կոնֆիդենցիալ բանակցություններ,

Աջակցել զինված հակամարտության արդյունքում անհետ կորած անձանց փնտրման աշխատանքներին,

Կազմակերպել քաղաքացիական հասարակության պաշտպանություն եւ խնամք,

Պատերազմող կողմերի միջեւ հանդես գալ որպես չեզոք միջնորդ:

Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեն Հայաստանում իր գործունեությունը սկսել է 1992 թվականից՝ կապված Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հետ։

«Տատիկս քաղցկեղ ունի, չենք կարողանում հասցնել Ստեփանակերտ, դեղերն էլ վերջացել են» [Բլոկադան ներսից]

Բլոկադա՝ օր անհաշվելի․ յոթհոգանոց ընտանիքին ժամեր շարունակ հերթում սպասելուց հետո երեկ գեթ մեկ հաց է հասել․ «Առավոտը նախաճաշին հաց չունեինք, մեծ եղբայրս հերթում էր, եկավ՝ մի հաց ձեռքին․ մեծ ընտանիքին մի հացն ի՞նչ է»,- ասում է Արցախի Մարտակերտի շրջանի Մարտակերտ քաղաքի 19-ամյա բնակիչ Ալյոնա Սայիյանը, որն ապրում է իր քրոջ, եղբայրների ու ծնողների հետ, որոնք զինվորականներ են։ Ալյոնան ասում է՝ Արցախում վիճակն ահավոր է․ հացը չի հերիքում, վառելիք չկա, միրգն ու բանջարեղենը՝ սակավ։ «Որ հովհարային անջատումներ են լինում, չեն հասցնում հաց թխել, հերթեր են գոյանում, մեկը գնում է, հերթում սպասում, իրեն հասնում է, ում չի հասնում, գնում, նորից է գալիս, որ գոնե մի քիչ ուշ հաջողի հաց ստանալ։ Բայց այսօր կտրոններ են բաժանել, մարդիկ հայտնել են՝ ով որ խանութից է գնումներ անում, այդ խանութներին ընտանիքների հաշվով հաց են ուղարկում»,- ասում է Ալյոնան՝ հույս ունենալով, որ այս կարգավորումը գոնե մի քիչ կմեղմի հերթերում ժամերով սպասելու դժվարությունը։ Ամսվա օրերի թերթիկի վրա էլ ամեն օր նշումներ են արվելու, որ իմացվի՝ ընտանիքն այդ օրը հաց ստացել է, թե ոչ։ Ալյոնան մտահոգվում է, որ ձմռանն է ավելի բարդ լինելու․ «Առաջ դվիժոկներն աշխատում էին, կապ լինում էր, ալյուրը կարողանում էին քաղաքից հասցնել, բայց ձմռանը շատ դժվար է լինելու»։ Մարտակերտում, ի համեմատ Ստեփանակերտի, մթերքների առումով իրավիճակը դեռ աղետալի չէ, որովհետեւ մարդիկ իրենց բակերում ու շրջանում հողեր ունեն, որտեղ կարտոֆիլ, լոբի, լոլիկ ու կանաչի են աճեցնում։ Դեղերն էլ գրեթե վերջացել են։ Մարդիկ ինչ ունեին, վերջին օրերին երեւի արդեն սպառել են։ Ալյոնայի տատիկն էլ առողջական լուրջ խնդիրներ ունի․ «Տատիկս հիվանդ է, քաղցկեղ ունի, չենք կարողանում հասցնել Ստեփանակերտ։ Շատ թանկ դեղեր են անհրաժեշտ նրան։ Այն ժամանակ մի կերպ ՌԴ խաղաղապահների հետ դեղերի առաջին փաթեթն իջավ, հիմա էլ չկա։ Պետք է հասցնել քաղաք՝ ԿՏ անելու, որ հասկանանք՝ հիվանդությունն ինչ փուլում է, ինչ դեղեր են պետք, բայց վառելիք ու տրասնպորտ չկա, ԿՏ-ի նյութն էլ վերջացել է»,- ասում է Ալյոնան։ Տատի հետ քննարկել են ԿԽՄԿ միջնորդությամբ ՀՀ տեղափոխելու հարցը, բայց նա մտահոգվում է, որ գուցե գա Երեւան, չկարողանա հետ գալ, կամ, որ ավելի վախենալու է, ադրբեջանցիներն առեւանգեն, ինչպես վերջին օրերին առեւանգել են Արցախի երկու այլ քաղաքացիների․ «Տատիկս ասում է՝ լավ ա մնամ երեխեքիս կողքին, քան գնամ՝ չթողնեն հետ գամ։ Նա իննսունականներին էլ, 2016-ի ու 2020-ի պատերազմների ժամանակ էլ Արցախում է եղել՝ պապիկի կողքին, որն առաջին պատերազմի մասնակիցներից է»։ Մարդիկ էլ չեն կարողանում հիվանդանոց գնալ, սկսել են բաց թողնել բուժման կուրսները։ Որոշ ժամանակ անց գուցե մահացության դեպքերն էլ աճեն․ «Երեխաները սկսել են նիհարել, վիտամինների պակաս ունեն»,- նեղսրտում է զրուցակիցս, ու հիշում, որ բլոկադայի ընթացքում եղած ամենատխուր դեպքը, որ ցնցել էր բոլորին, մարտակերտցի երկու փոքրիկների մահն էր․ «Ամենաշատը մեզ այդ դեպքը ցավեցրեց։ Ես այդ երեխաներին Ստեփանակերտ գնալիս հաճախ էի հանդիպել տրանսպորտում․․․ Շատ ենք ազդվել։ Մտածում ենք՝ կարող է վաղը մենք էլ չկարողանանք մեր երեխեքի համար ինչ-որ բան հայթայթել, որովհետեւ հիմա շատ դժվար է դարձել․․․»։ Ալյոնան հիշում է, որ բլոկադայի ընթացքում, երբ մի քանի լիտր կաթ էր կարողացել տանել Ստեփանակերտ, խանութում մի քանի պապիկներ էին եղել, կաթնամթերքը բոլորին չէր հասել, ինքն էլ տխրել էր դրանից։ Մտածում է՝ ինչու մինչ այսօր մարդիկ ավելի շատ չեն աշխատել՝ այսքան բանի միջով անցելով։ Նրա ընտանիքը անասնաֆերմա ունի․ բlոկադայի ընթացքում Ալյոնան որոշել է դասընթացների գնալ ու արդեն սկսել է կաթի արտադրությամբ զբաղվել, ասում է՝ մի փոքր լուսավոր կետ է այս դժվարին օրերում։ Մի շատ կարեւոր որոշում էլ է կայացրել Ալյոնան․ նշանադրվել է, ու որոշել են, որ իրենց երեխաներն էլ պիտի Արցախում ծնվեն ու ապրեն։ Ասում է՝ մի քանի պատերազմներով են անցել, ամեն ինչ հաղթահարել, հիմա չի կարելի թողնել-գնալ։ Ինքն էլ մի պահ որոշել է, որ գնա դրսում սովորելու, բայց վերջին պատերազմը ցույց է տվել, որ Արցախը մարդկանց կարիքն ունի։ Ալյոնան հիմա Շուշիի տեխնոլոգիական համալսարանում է սովորում՝ անասնաբուժության բաժնում։ Ուզել է սննդի անվտանգության մասնագետ դառնալ, բայդ այդ բաժինը համալսարանում չկա։ Այս հանգամանքը նրան չի ընկճել, որոշել է այս ոլորտում էլ հրաշալի մասնագետ լինել․ դա Արցախին պետք է։ Ալյոնան եւ իր ընտրյալը 2022թ․ դեկտեմբերի 12-ից Ադրբեջանը փակել է Արցախը Հայաստանին կապող միակ ճանապարհը՝ Լաչինի միջանցքը։ 2023թ․ ապրիլի 23-ին ադրբեջանական կողմը փակել է Արցախ-Հայաստան սահմանագծին գտնվող Հակարիի կամուրջը, որը գտնվում էր ՌԴ խաղաղապահ զորակազմի պատասխանատվության տիրույթում՝ Լաչինի միջանցքում՝ այդպիսով խորացնելով հումանիտար ճգնաժամը: Հակարիի կամրջի վրա տեղադրվել է ադրբեջանական անցակետ։ Այս տարվա հունիսի 15-ից Ադրբեջանի կողմից արգելվել են բոլոր հումանիտար փոխադրումները Լաչինի միջանցքով․ ԿԽՄԿ-ն դրանից հետո միայն հաշված անգամներ է կարողացել բուժառուների տեղափոխել ՀՀ։ Հուլիսի 29-ին Ադրբեջանը Հակարիի կամրջի մոտ տեղադրած անցակետի մոտից առեւանգել է ԿԽՄԿ միջնորդությամբ բուժման նպատակով ՀՀ տեղափոխվող հիվանդներից 68-ամյա մի քաղաքացու եւ տեղափոխել անհայտ վայր։ Օգոստոսի 1-ին Արցախի Հին Շեն գյուղից ոտքով ՀՀ գնալու փորձ կատարած մեկ այլ քաղաքացու են առեւանգել ադրբեջանցի զինծառայողները, նրա գտնվելու վայրը եւս անհայտ է։ Արցախում գրեթե ամբողջությամբ սպառվել են առաջին անհրաժեշտության մթերքներն ու դեղորայքը։ Մթերքներ ձեռք բերելու համար ամիսներ առաջ նախատեսված կտրոններն այլեւս անպիտան են, քանի որ խանութներում դատարկություն է։ Մարդիկ միայն հաց ստանալու համար են դուրս գալիս։ Արցախում վերջացել է վառելիքը, հանրային տրանսպորտն ընդհանրապես չի գործում, մասնավոր մեքենաները հազվադեպ են տեղաշարժվում։ Պարբերաբար ընդհատվում է գազամատակարարումը, անջատվում է էլեկտրաէներգիան։ Արցախում 120 հազար մարդ, այդ թվում 30 հազար երեխա տոտալ բլոկադայի մեջ է։ Լուսանկարները տրամադրել է Ալյոնա Սայիյանը Հայարփի Բաղդասարյան

01:26 - 04 օգոստոսի, 2023

Սիրանուշ Սահակյանը չի բացառում, որ Ադրբեջանն օգտագործել է ԿԽՄԿ-ին Վագիֆ Խաչատրյանին առևանգելու համար |armenpress.am|

armenpress.am: ՄԻԵԴ-ում հայ ռազմագերիների շահերի ներկայացուցիչ Սիրանուշ Սահակյանը չի բացառում, որ Ադրբեջանի կողմից արցախցի Վագիֆ Խաչատրյանի առևանգումը մարդու իրավունքների տեսանկյունից արտակարգ հանձնում է, որը խախտում է անձնական ազատության իրավունքը, տվյալ մարդուն խոշտանգումների վտանգի առաջ է կանգնեցնում, բացառում է արդար դատաքննությունը: Սիրանուշ Սահակյանը չի բացառել նաև այն տարբերակը, որ Ադրբեջանն օգտագործել է Կարմիր խաչի միջազգային կազմակերպությանը՝ Վագիֆ Խաչատրյանին առևանգելու համար։ Այս մասին Սիրանուշ Սահակյանն ասաց օգոստոսի 2-ին լրագրողների հետ հանդիպմանը: Նրա համոզմամբ՝ միջադեպը դժվար է տեղավորվում միջազգային իրավունքի տրամաբանության մեջ: «Միջազգային իրավունքն, իհարկե, ունի քրեական ոլորտում համագործակցության մեխանիզմներ, որոնք խիստ կարևոր են ու նպաստում են, որ հանցագործները կանգնեն արդարադատության առաջ, և կանխվի նրանց փախուստն արդարադատությունից: Դրա համար միջազգային իրավունքում կան հանձնման, արտահանձնման և փոխանցման գործիքներ, որոնց հասցեատեր կարող են լինել պետությունները: Եթե Ադրբեջանը կարծում էր, որ Վագիֆ Խաչատրյանը հանցագործ է, ապա այդ հանցագործին տերիտորիալ յուրիսդիկցիա կարող էր բերել միջազգային քրեական իրավունքի համագործակցության ճանապարհով՝ Արցախի, Հայաստանի իշխանությունների, Ռուսաստանի Դաշնության և, ինչու ոչ, Ինտերպոլի հետ համագործակցությամբ»,-նշեց նա և հավելեց՝ Ադրբեջանը ոչ արժանահավատ մեկնաբանություն է տվել, որ տվյալ անձը գտնվել է միջազգային հետախուզման մեջ, ինչը հերքվեց նաև ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանի կողմից: Սահակյանի խոսքով՝ Ադրբեջանը ոչ թե գնացել է իրավական գործընթացներում համագործակցելու ճանապարհով, այլ, նախապես տեղեկանալով, որ իր կողմից ցանկալի անձ է ճանապարհորդելու, որևէ ինֆորմացիա չի տրամադրել Կարմիր խաչին և Կարմիր խաչի մարդասիրական առաքելության միջոցով արհեստականորեն Վագիֆ Խաչատրյանին Արցախի իշխանության յուրիսդիկցիայից խաբեությամբ բերել է Ադրբեջանի յուրիսդիկցիա, որտեղ արդեն կամայական գործելակերպով ձերբակալել է: «Արդարացի գործընթացներ մենք չենք կարող ակնկալել Վագիֆ Խաչատրյանի պարագայում, որովհետև ի սկզբանե նա բերվել է Ադրբեջանի տարածքային իրավազորության ներքո իրավունքի և մարդու իրավունքների հիմնարար երաշխիքների խախտմամբ: Երկու հնարավոր տարբերակ գոյություն ունի. Վագիֆ Խաչատրյանին տեսնելով ենթադրաբար միջազգային հետախուզման մեջ գտնվող անձանց ցուցակում՝ Ադրբեջանն առնվազն պարտավոր էր դրա մասին տեղյակ պահել Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեին՝ հայտնելով, որ կա հանցագործության համար փնտրվող անձ, որն, Ադրբեջանի իրավազորության ներքո գտնվելով, կարող է ձերբակալվել: Այդպես Ադրբեջանը կպաշտպաներ Կարմիր խաչի միջազգային մարդասիրական մանդատը, և Կարմիր խաչը այդ մասին պետք է տեղեկացներ Վագիֆի ընտանիքի անդամներին»,-շեշտեց Սահակյանը, որն առավել քան վստահ է, որ նման տեղեկատվություն չի եղել: Ըստ նրա՝ երկրորդ տարբերակն այն է, որ ի սկզբանե Ադրբեջանը նման տեղեկատվություն չի տրամադրել Կարմիր խաչին, և Կարմիր խաչին օգտագործել է իր խնդիրը լուծելու նպատակով: «Այլ պայմաններում Ադրբեջանը կարող էր հատուկ օպերացիա իրականացնել, հատուկ ջոկատայիններին մտցնել, որպեսզի առևանգեին Վագիֆ Խաչատրյանին ու տանեին Ադրբեջան, ինչը ռեսուրսներ էր պահանջում, և նրանք գնացել են խաբեության ճանապարհով: Շատ լավ հասկանալով, որ Վագիֆ Խաչատրյանին ձերբակալելու են, նրանք լռել են այդ մասին ու Կարմիր խաչին օգտագործել են, որպեսզի նա հեշտությամբ մարդասիրական խնդրի կոնտեքստում Վագիֆին տեղափոխի ու մտցնի ադրբեջանական վերահսկողության գոտի»,-ասաց ՄԻԵԴ-ում հայ ռազմագերիների շահերի ներկայացուցիչը: Սահակյանը կարծում է՝ Կարմիր խաչը կարող էր շատ կոշտ արձագանքի դեպքում տեղում միջադեպը կանխել՝ էսկալացնելով խնդիրը մինչև բարձր օղակներ, այսինքն՝ միջադեպի վաղ փուլից այդ հարցի մասին պետք է տեղեկանային կենտրոնական մարմինները: «Մենք չունենք պարզաբանում, որ Կարմիր խաչը հենց ձերբակալման վտանգը հասկանալու պահից ձեռնարկել է անհրաժեշտ համալիր բոլոր գործողությունները, որպեսզի միջազգային բարձր օղակների ներգրավվածությամբ, նրանց ճնշման ներքո միջադեպը կանխվեր: Եթե նույնիսկ այդ պահին բացահայտ կամայական են գործել Ադրբեջանի իշխանությունները նաև Կարմիր խաչի մանդատի նկատմամբ, Կարմիր խաչը պարտավոր էր ոչ թե փաստերի շուրջ մեկնաբանություն տալ, այլ արձագանքել Կարմիր խաչի գործունեության խոչընդոտների ու Կարմիր խաչի օգտագործման ռիսկերի, վտանգների մասին՝ կոչ անելով ավելի կոշտ գործիքակազմ ունեցող կառույցներին աջակցել Կարմիր խաչի մանդատին և ձեռնարկել գործուն քայլեր՝ կանխելու իրենց գործունեության խոչընդոտները»,-վստահեցրեց նա: Սիրանուշ Սահակյանը ենթադրում է՝ Կարմիր խաչն անընդհատ վախեցած է ադրբեջանական արձագանքներից, և Ադրբեջանը տակտիկական նկատառումներով ռիսկեր է ստեղծում, սպառնում է, որ առհասարակ անհնար կդարձնի Կարմիր խաչի գործունեությունն Ադրբեջանում, և նրանք գերզգուշավոր դիրքերից են հանդես գալիս, որ ապահովեն իրենց շարունակական գործունեությունն Ադրբեջանում, ինչը, գուցե, արդարացված էր ավելի վաղ փուլում: «Ներկայումս տեսնում ենք, որ Կարմիր խաչը զրկված է խնդիրը լուծելու հնարավորությունից: Կառույցի մարդասիրական գործողությունների լիմիտը սպառվել է. Կարմիր խաչը զրկված է սնունդ մատակարարելուց, ինչի պատճառով մարդիկ սովամահ են լինում, թերսնուցումը մեծ առողջական խնդիրներ է առաջ բերում ու կյանքի անմիջական սպառնալիք դառնում արցախահայության համար»,-շեշտեց ՄԻԵԴ-ում հայ ռազմագերիների շահերի ներկայացուցիչ Սիրանուշ Սահակյանը: Ըստ Սահակյանի՝ Վագիֆ Խաչատրյանի առևանգումը հեռահար նպատակ է հետապնդում. բացի այն, որ անմեղ քաղաքացիների իրավունքներն ու շահերն է այս պահին անմիջականորեն շոշափում, այլև գործողություն է, որը հնազանդության կոչ է Արցախի իշխանություններին: «Շրջափակման պայմաններում մենք հասկանում ենք, որ, եթե այդտեղ ֆիզիկական բնաջնջման ռիսկերն արդեն իրագործվում են, որպես փրկօղակ կարող է լինել հարկադիր տեղահանումը, որն ինքնին միջազգային հանցագործություն է, բայց այդ հանցագործության կատարմանը զուգընթաց մենք կարող ենք Լաչինի միջանցքով ուղի ապահովելու ճանապարհով ապահովել որոշ անձանց կյանքը, այսինքն՝ հարկադիր իրենց բնակավայրը լքելու, ինքնությունը փոխելու ճանապարհով արցախցիների մի մասն առնվազն կարող էր Հայաստան տեղափոխվելու ճանապարհով իր հետագա կյանքը կառուցել Հայաստանում կամ աշխարհի այլ հատվածքում: Միջանցքը վերահսկվում է ադրբեջանցիների կողմից, որտեղ մարդասիրական կամ խաղաղապահ առաքելություն իրականացնողները դարձել են անզոր: Ադրբեջանն այդ միջանցքով անցնելու ընթացքում կարող է ձերբակալել և կամայական գործողություններ իրականացնել ցանկացած անձի նկատմամբ, այդ թվում՝ այս պահին Արցախում որոշում կայացնող քաղաքական և ռազմական ղեկավարության նկատմամբ: Արցախցի 68-ամյա Վագիֆ Խաչատրյանի առևանգման մասին, ով Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի ուղեկցությամբ Հայաստան էր տեղափոխվում բուժման նպատակով, Արցախի պետնախարարն ու Մարդու իրավունքների պաշտպանն ահազանգել են հուլիսի 29-ին։ Այդ հայտարարություններից ժամեր անց Բաքուն հաղորդել է, որ ադրբեջանցի իրավապահները ձերբակալել ու Բաքու են տեղափոխել Հայաստան բուժման եկող տղամարդուն։ Ադրբեջանի գլխավոր դատախազությունը հայտարարել է, թե «նրան մեղադրանք է առաջադրվել» դեռ 2013-ին, նրան կալանավորելու որոշում կայացվել, իսկ նույն թվականին իբր նրա նկատմամբ «միջազգային հետախուզում է հայտարարվել»։

15:56 - 02 օգոստոսի, 2023