Ryanair

Լոուքոսթերները չեն սուբսիդավորվում հարկատուների հաշվին․ «Իրավունք» և «Հրապարակ» թերթերի պնդումը սխալ է |fip.am|

fip.am: Որոշ լրատվամիջոցներ շարունակում են պնդել, որ բյուջետային ավիափոխադրողները կսուբսիդավորվեն պետական բյուջեից։ «Իրավունք» թերթը փետրվարի 27-ին «ՀՀ բյուջեից «RyanAir»-ը կֆինանսավորվի՞» հարցադրումով նյութ է հրապարկել, որտեղ նշում է, որ ավիաընկերությունը փորձում է գերիշխող դիրք զբաղեցնել և կամաց-կամաց դուրս մղել մյուս ավիափոխադրողներին։ Թերթը, մասնավորապես, գրել է. «RyanAir-ին տված ներկայիս արտոնյալ պայմաններին (ազատված է օդի հարկից, սպասարկման վճարից և այլն) կարող են ավելանալ նաև հայաստանյան պետբյուջեից ուղղակի ֆինանսական փոխհատուցմամբ։ Խոսքը մեծ փողերի մասին է»,- գրում է թերթը՝ նշելով, որ իրենց զրուցակիցը, որի անունը գաղտնի է պահվում, ակնարկել է, որ դրանում նաև «ատկատային» հատված կա։ Թերթը նաև գրել է, որ RyanAir-ի՝ շուկա մուտք գործելուց հետո արդեն իսկ փակման վտանգի տակ են «Տարոն ավիա» և «Տարոմ» տեղական ավիափոխադրողները։ Ավելի վաղ` հունվարի 24-ին, «Հրապարակ» օրաթերթն էր նույն հարցին անդրադարձել և գրել, որ «5 մլն եվրո սուբսիդիան մնաց հարկատուների ուսերին»՝ չհիմնավորելով, թե որտեղից է վերցրել այդ 5 մլն գումարը, որի հարցադրումը նաև Քաղավիացիայի վարչության նախագահ Տաթևիկ Ռևազյանն էր նյութի հեղինակին ուղղել և պատասխան չէր ստացել։ Հիշեցնենք, որ հարցը, թե արդյո՞ք պետությունը վերացնում է ավիաընկերությունների համար օդանավակայանում սահմանված վճարները, առաջ էր եկել առաջին իսկ օրից, երբ հայտնի դարձավ, որ բյուջետային ավիաընկերությունները թռիչքներ կիրականացնեն Հայաստանից։ Այս պնդումներին նաև անդրադարձել էր FIP.am-ը և պարզել, որ բյուջեից լրացուցիչ գումար չի հատկացվելու ո՛չ «Զվարթնոց» և ո՛չ «Շիրակ» օդանավակայաններից RyanAir-ի թռիչքների համար։ Կառավարությունից հավատացնում են, որ բյուջեից որևէ աջակցություն նախատեսված չէ Ի պատասխան Fip.am-ի հարցմանը՝ կառավարությունից նշում են, որ այս պահի դրությամբ ոչ RyanAir և ոչ էլ Wizz Air ավիաընկերություններին պետական բյուջեից որևէ աջակցություն նախատեսված չէ։ «Սույն ավիաընկերությունների համար գործում է միայն «օդի տուրքի» գծով արտոնություն, որը կտրամադրվի «Պետական տուրքի մասին» օրենքի 29-րդ հոդվածի զ) կետի պայմաններին բավարարող ցանկացած ավիաընկերության»,- ասվում է պատասխանում։ Նշենք, որ ըստ «Պետական տուրքի մասին» օրենքի վերոնշյալ կարգավորման՝ «օդի տուրքից» կազատվեն բոլոր այն ընկերությունները, որոնք վերջին 12 ամիսներին չիրականացրած ուղղություններով նոր չվերթներ կբացեն։ «Այսինքն՝ նշված արտոնությունը տրամադրվելու է ցանկացած այլ ավիաընկերության կողմից սպասարկվող ուղևորներին միայն այն ուղղությունների համար, որոնք համապատասխանում են սույն օրենքով սահմանված պայմաններին»,- նշվում է պատասխանում։ Քաղաքացիական ավիացիայից ևս հաստատում են, որ գործող «օդի տուրքի» վերացումից բացի, որը մեկ ուղևորի համար կազմում է մոտ 10 հազար դրամ, «Զվարթնոց» միջազգային օդանավակայանում այլ պետական արտոնություններ չեն գործում։ Գյումրիի «Շիրակ» օդանավակայանի դեպքում գրության մեջ նշվում է, որ ավիաընկերությունների համար դեպի օդանավակայան թռիչքներ կազմակերպելու և զբոսաշրջային հոսքն ավելացնելու նպատակով, ոչ պետական բյուջեի միջոցներով ֆինանսական խթանումն ապահովելու համար կառավարությունը դեռևս շարունակում է բանակցություններն իր գործընկերների հետ։ Սրանով կառավարությունը նաև հերքել է «Հրապարակ» օրաթերթի այն պնդումը, որ սուբսիդիան վճարելու հոգսն ընկել է Հայաստանի կառավարության ուսերին, քանի որ դրամաշնորհ ստանալու հարցով գործընկերների հետ բանակցություններն օգուտ չեն տվել և ծրագիրը՝ չեղարկվել է։ Իսկ թե ովքե՞ր են այդ գործընկերները՝ կառավարությունից նպատակահարմար չեն գտնում այդ մասին բարձրաձայնել։ Ինչ վերաբերում է «Իրավունք» թերթի պնդմանը, թե «Տարոն ավիա» և «Տարոմ» տեղական ավիափոխադրողները կարող են շուկայից դուրս մնալ, ապա Քաղաքացիական ավիացիայի կոմիտեի նախագահ Տաթևիկ Ռևազյանն այդ հարցին անդրադարձել էր Ազգային ժողովի փետրվարի 12-ին կայացած նիստի ժամանակ և պատասխանելով անհավասար մրցակցությանը վերաբերող հարցին՝ նշել էր որ «Տարոն ավիան» ինքնուրույն է որոշում կայացրել փակվել՝ թռիչքային անվտանգության խնդիրների պատճառով։ Իսկ Tarom Airlines ավիաընկերության` շուկայից դուրս գալու հարցը, որը, ի դեպ, ոչ թե տեղական, այլ ռումինական ավիաընկերություն է, ըստ Ռևազյանի՝ Հայաստանի հետ կապ չունի, այլ իրենց ֆինանսական խնդիրների հետ է կապված։ Շարունակությունը՝ fip.am-ում։

16:37 - 29 փետրվարի, 2020

Հայաստանը տուրիզմի ուղղությամբ տեսլական չունի. Գևորգ Բաբայան

Զրուցել ենք զբոսաշրջության զարգացման մասնագետ Գևորգ Բաբայանի հետ: Դուք, անդրադառնալով Ryanair-ի՝ հայկական ավիափոխադրումների շուկա մտնելու թեմային, նշել եք մի շարք խնդիրների, վտանգների մասին: Անդրադառնանք դրանց կետ առ կետ: Դուք ասում եք, որ զբոսաշրջիկների` Հայաստան գալով սպասարկման որակն ընկնելու է: Այս խնդիրն ինչո՞վ է պայմանավորված, և մենք ինչպե՞ս ենք այն լուծելու: - Թիվը բարձրանալու է, միանշանակ: Այն որ վարչապետն ասում է, այդպես է: Բնականաբար, Ryanair-ը մեծ կազմակերպություն է, մարքեթինգ է անում, ուզում է շատ մարդ բերել ու բերելու է: Կա նաև մյուս կողմը, որ այստեղից շատ գնալու են: Սա էլ շատ կարևոր է, շատ լավ է: Ես չեմ ասում, որ արտագաղթելու են, այլ ճանապարհորդելու են: Սա էլ շատ-շատ կարևոր է: Այս պահի դրությամբ Հայաստանում մենք արդեն ունենք սպասարկման վատ վիճակ, շատ վատ վիճակ: Այսպես ասեմ, անգամ Կասկադի տարածքում սրճարաններում սպասարկումը լավ չէ, և ընդհանրապես, մենք ունենք գաստրոնոմիայի կրիզիս, քանի որ բոլոր տեղերը կրկնում են այն, ինչ անում են մնացած տեղերը: Մենք ճաշատեսակների, համերի բազմազանություն չունենք, շատ սահմանափակ է: - Այսինքն` այս խնդիրը ներկա պահին կապ չունի՞ քանակի հետ, ուղղակի սպասարկման որա՞կն է վատ: - Չէ, արդեն կա: Սա գալիս է նրանից, որ միայն այս տարածքում (խմբ.՝ Կասկադի) բավականաչափ պահանջարկ կա միշտ, երբ գալիս ես: Իրենք կարիք չունեն մտածելու, որ ինչ-որ մի բան անեն ավել: Երբ սկսի էլի ավելանալ, արդեն կառաջանան խնդիրներ: Տվյալ դեպքում մանավանդ մարզերում մենք ունենք լուրջ խնդիր, որ բավական հոսք կա. Դեբեդի հովիտն է, Սյունիքն է, Գառնի-Գեղարդն է, Էջմիածինն է: Այսինքն` հստակ ուղղություններ կան, ու այդ ուղղություններով զբոսաշրջային կազմակերպությունները հարմար են գտնում համագործակցել միայն մեկ-երկու կազմակերպությունների հետ, շատ քիչ կազմակերպությունների հետ, որովհետև զուտ չի ստացվում այդ համագործակցությունը, այնտեղ էլ սպասարկման և որակի խնդիր կա: Հիմա, երբ թիվը ավելացավ, այդ մարդիկ չեն հասցնելու, ուղղակի ֆիզիկապես ի վիճակի չեն: Այսինքն` թվի ավելացումը բերելու է արդեն իսկ հյուրանոցներում ու սննդի կետերում սպասարկման որակի անկման: - Հիմա փորձում են գյուղական վայրերում ծրագրեր իրականացնել: Հնարավո՞ր չէ, սա խթանելով, դեպի այլ ուղղություններ տանել զբոսաշրջիկներին: - Ցանկանում են, բայց արվածի որակը լավը չէ, ու դեռևս այդ էֆֆեկտը չունի: Միջազգային տարբեր կազմակերպություններ են եկել, փողեր են դնում ամեն մեկն ինչ-որ ուղղությամբ, բայց այս ամեն ինչը համակարգված չէ: Ո՞ւր ենք մենք ուզում գնալ, ինչպիսի՞ ծառայություններ ենք մենք ուզում մատուցել, ո՞վ է ասել, որ այդ ծառայությունները ճիշտ են կամ սխալ են: Այդ ամենը քննարկված չէ: Ընդհանրապես, Հայաստանը տուրիզմի ուղղությամբ տեսլական չունի: Կոմիտեն ասում է` մենք ուզում ենք չինական շուկա, Մերձավոր արևելք, բայց հիմա պետությունը թռիչքներ է ապահովում Եվրոպա: Այսինքն` այստեղ ինչ-որ անհամապատասխանություն է առաջանում այն շուկաների, որ մենք ուզում ենք վերցնել, և այն ուղղությունների միջև, որ մենք կարող ենք ընդունել: - Անդրադառնալով երկու խնդրի` սպասարկման վատ որակին, և նրան, որ զբոսաշրջիկների թվի աճով այդ վատ սպասարկումը, ինչպես ասում եք, ավելի կվատանա: Կա՞ն այս խնդիրների լուծման տարբերակներ: - Լուծման տարբերակներ կան, միանշանակ, բայց դա ժամանակ է պահանջում: Ասածս այն էր, որ երբ նրանք այդ քննարկումներին գնում էին, նաև պետք է Զբոսաշրջության կոմիտեի, Տարածային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության կամ այլ կառույցների հետ քննարկեին: Որոշակի ծրագրեր պետք է լինեն՝ սննդի կամ հյուրանոցային ծառայությունների թվերի ավելացման: Ճիշտ է, սա իր հերթին ներդրումներ է պահանջում, բայց կա նաև մյուս կողմը. մենք շատ փակ ենք եղել բավական ժամանակ դրսի ներդրումների համար, ու խոսքը փոքր և միջին բիզնեսների մասին է: Ընդհանրապես, տուրիզմը մեծ բիզնեսի մասին չէ, տուրիզմը փոքր ու միջին բիզնեսների համար է, իրական տուրիզմի լոկոմոտիվը այդ փոքր ծառայություններն են: Հայաստան 20-30 ցանց չի գալու, հյուրանոց բացի, այդպես չի լինելու: Մեկ-երկուսը կան, մեկ-երկուսն էլ կարող են ավելանալ ու վերջ: Ու իրենք լինելու են մայրաքաղաքում, դրանից դուրս այդ ամբողջը փոքր ու միջին բիզնեսի խնդիրն է: Բայց, ցավոք սրտի, քանի որ մենք՝ հայերս, շատ քիչ ենք ճանապարհորդում, մենք չգիտենք` ինչպես բավարարել այդ պահանջարկը: Այսինքն` այն, ինչ հիմա անում են շրջաններում, մարզերում, որակը շատ ցածր է, քանի որ իրենք չգիտեն, թե ինչ պետք է անեն զբոսաշրջիկների համար, իրենք ինքները չեն ճանապարհորդել: Եթե հիշում եք, ես նշեցի, որ Հայաստանից շատ կճանապարհորդեն: Կնպաստի դրան, բայց դա ժամանակի խնդիր է: Կա մեկ այլ բան, որը, ցավոք, մեր կառավարությունը բաց է թողնում: Աշխարհում շատ մեծ թրենդ են digital nomads կոչվածները (թվային քոչվորներ): Իրենք ձեռներեցներ են, մարդիկ, որոնք իրենց կյանքը կառավարում են, որոշում են, թե որտեղ ապրեն, ինչ անեն ու աշխատում են այդտեղից: Բոլորը freelancer-ներ են: Ցանկացած freelancer ձեռներեց է: Բայց, երբ ինքը հաստատվում է մի վայրում որոշակի ժամանակ, տեսնում է, հետազոտում է շուկան: Ես չեմ ասում` բոլորը, բայց նրանցից շատերը հիմնում են բիզնեսներ ու հիմնականում սպասարկման ոլորտում: Սա է, որ շատ կարևոր է տուրիզմի զարգացման համար: Ցանկացած զբոսաշրջիկ, երբ գալիս է Հայաստան, կարող է մաքսիմում մնալ երեք ամիս: Ամեն երեք ամիսը մեկ նա պետք է սահմանը կտրի: Սա չի տալիս վստահություն: Եթե դու գումար ես ներդնելու, դու պետք է վստահ լինես, որ կարող ես այստեղ երկար մնալ ու տնօրինել քո գումարը, քո բիզնեսը: Այսինքն` ամեն երեք ամիսը ստիպված չես լքել երկիրը, վերադառնալ: Այս մոտեցումը պետք է փոխվի, երբ որ դու ասես` լավ, ես տալիս եմ քեզ երկարաժամկետ մնալու հնարավորություն, դու մի՛ աշխատիր իմ երկրում, քանի որ կարող ես երկար ժամանակ մնա: Մեկ տարով վիզա եմ տալիս, արի՛, մնա՛ Հայաստանում, որովհետև երեք ամսում ոչ ոք չի որոշելու, որ բիզնես է բացում, չի կարող լինել: Իսկ նրանից հետո, եթե ինքը ստիպված է սահմանը կտրել, վերջ, կտրեց, գնաց, անցավ: Բայց եթե մենք հրավեր ենք անում նման կերպով, որ կարող եք մնալ մեկ տարի, այդ մարդը մի տարի մնաց, ավելի շատ գումար է ծախսելու, քան, տեղացին, քանի որ ապրելու է կենտրոնում, վարձելու է բնակարան, շատ ավելի թանկ գնով է վարձելու, քան տեղացին է վարձում, սնվելու է դրսում շատ ավելի թանկ, քան տեղացիները, այսինքն` ինքը շատ ավելի գումար է ծախսելու տեղում, բայց ինքը պետք է ունենա այդ վստահությունը, որ ինքը մի տարի կարող է այստեղ ապրել, ինքը ստիպված չէ ամեն երեք ամիսը մեկ սահմանն անցնել: Այ իրենք կլինեն շարժիչ, որ այլ մարդիկ գան: Expat community երևույթը կա, որ լրացուցիչ իրենց ընկերները, իրենց ծանոթները, սոցցանցերով իմանալով, գալիս են, ու նաև իրենցից շատերը կսկսեն բիզնեսներ հիմնել: Այս ասածս թեորիտիկ չէ, ես տեսել եմ երեք երկրների, տուրիստական գիգանտների փորձը, ես տեսել եմ դա թե՛ Թաիլանդում, թե՛ Կամբոջիայում, թե՛ Վիետնամում: Այնտեղ տուրիստական բիզնեսների մեծ մասը արտասահմանցիներինն է (փոքր և միջին բիզնեսի մասին է խոսքը), ու իրական որակով բիզնեսները իրենցն են: - Պետությունն այդտեղ դեր ունեցե՞լ է: - Այնտեղ պետությանն դերը եղել է այն, որ դեր չի ունեցել: Չէ, հիմա մենք չենք ուզում կրկնօրինակել իրենց մոտ պետության արածները, իրենք մեծ խնդիրներ ունեն, բայց այնտեղ տվել են լրիվ ազատություն, պետությունը ոչ մի կերպ չի խանգարել, չի խոչընդոտել. կարող ես մնալ երկարաժամկետ, խնդիր չկա: Հիմա Թաիլանդը փոխեց, երեք ամիսը մեկ էլի ստիպված ես սահմանը հատել, եթե չունես աշխատանքային թույլտվություն: Շատ-շատերը միգրացվեցին Թաիլանդից Կամբոջիա կամ Վիետնամ: Այսինքն` այս երևույթը լուրջ աշխատող է, ու այդ մարդիկ լուրջ ներդրումներ անողներ են: Ես ինքս Կամբոջիայում ներդրում եմ արել, քանի որ ես գիտեի, որ երկար մնալու եմ, բայց եթե ամեն երեք ամիսը մեկ պետք է սահման կտրեի, ոչ: - Հայաստանի պայմաններում այս մարդկանց գրավել, մեր երկիր բերելով զբոսաշրջությունը զարգացնելը հնարավո՞ր հեռանկար է, թե՞ ոչ: - Ընդհանուր, սա մեծ ոլորտ է, այնպես չէ, որ մի բան արեցիր, անմիջապես դա լինելու է: Բայց սա լուծումներւց մեկն է, որ մենք հրավիրենք, այստեղ երկարաժամկետ expat community ձևավորենք, ովքեր նաև ներդրումներ կանեն, ովքեր նաև որակի վրա կազդեն: Փաստ է, բոլորն էլ գիտեն, որ 2012-ից այս կողմ, ցավոք սրտի, տխուր պատճառներով, բայց երբ սիրիահայերը եկան Հայաստան, այստեղ ծառայության, սպասարկման որակի լուրջ փոփոխություն առաջացավ: Այսինքն` մենք դրսից որոշակի բանի կարիք ունենք: Մեկ-երկու հոգով դա չէ, դա լուրջ երևույթ է: Ու իրենք սկսեցին ծառայություններ ավելացնել, կազմակերպություններ բացել, լահմաջոյանոցներ, զաթարներ և այլն: Մինչև այդ մեր գաստրոնոմիան դրանցից զուրկ էր, չունեինք նման համեր, նման ճաշատեսակներ: Մենք լուրջ կարիք ունենք ավելի մեծ բազմազանության, ու այն մեկն է: Մյուսը կլինի այն, որ մերոնք կճանապարհորդեն, կգնան, կտեսնեն ավելի շատ ու ինչ-որ ձևով կբերեն հետ այդ փորձը և իրենց տեսածը: Դա կազդի: Բայց սրանք բոլորը լինելու են ժամանակի ընթացքում, դա տևելու է երկու-երեք տարի, իսկ մինչ այդ լավ չի լինելու: - Եթե վերոնշյալը երկար ժամանակ է պահանջում, մենք էլ ակնկալում ենք, որ հունվարից զբոսաշրջիկների մեծ հոսք է լինելու Հայաստան, հնարվո՞ր է, որ Ձեր նշած սպասարկման վատ որակը, հերթերը վանեն զբոսաշրջիկներին: - Միանշանակ: Հիմա նայե՛ք` ինչ է կատարվում Վրաստանում: Նրանք այնտեղ ունեն մեծ թվով զբոսաշրջիկներ, այցելուներ, կա սպասարկման խայտառակ վիճակ, ու բոլորն էլ ասում են` մենք Վրաստանից հիասթափված ենք: Շատերից եմ լսել, անգամ տուրիզմի մասնագետներից, որ այնտեղ հիմա քաոս է տիրում, քանի որ ժողովուրդը չի հասցնում սպասարկել: - Այն ազդո՞ւմ է այնտեղ գնացող զբոսաշրջիկների թվի վրա: - Ինչ-որ ձևով միանշանակ կազդի, ու հարցը թիվը չէ, հարցն այն է, թե մարդն, այստեղ գալով, այստեղ մնալով, ինչ էմոցիաներ է իր հետ տանում: Զբոսաշրջությունն ամբողջն այդ էմոցիաների ու փորձառության մասին է: Եթե նրանք հետո նեգատիվ, հիասթափված են գնալու, կարծում եմ, ավելի լավ է` չլինի: Ցանկացած բիզնեսմեն կարող է ասել, որ ավելի լավ է` մի հոգի պակաս սպասարկես, բայց վստահ լինես, որ այն երեքին, որ սպասարկել ես, ուրախ են: Բոլորը գիտեն, որ որակը շատ ավելի կարևոր է: Այնպես որ, մենք պետք է արթմնի լինենք ու հասկանանք, որ մենք ունենք հիմա մարտրահրավերներ: Մեկ ուրիշ բան` գիշերային կյանքը: Սա լուրջ թեմա է, որովհետև ո՞վ է ճանապարհորդում Ryanir-ով. երիտասարդ, ակտիվ մարդիկ, որոնք ցանկանում են խրախճանքներ: Հա՛, մենք ունենք լիքը փաբեր, բայց ունենք նաև մշակութային բավական ստերեոտիպներ: - Չե՞ն հաղթահարվում այդ ստերեոտիպներն արդեն, գոնե մայրաքաղաքում: - Չեմ կարծում: Նայե՛ք, մարդիկ նստած ստորոգրահավաք են անում «սուտ ընտանեկան բռնությունների դեմ», այսինքն` մարդիկ չեն ուզում, որ ընտանեկան բռնությունները վերանան: Ես չգիտեմ` ինչու է, որ հայրենասիրությունը պարտադիր պետք է պահպանողականության հետ ասոցացվի: - Այսինքն` զբոսաշրջիկների գիշերային կյանքը բողոքի պատճա՞ռ կդառնա մեր հանրության մեջ: - Եթե Դուք տեսել եք անգլիացի զբոսաշրջիկներին, երիտասարդներին, թե իրենք ինչ են անում էժան ալկոհոլային երկրներում... Ես կարծում եմ, որ այնտեղ թաքնված խնդիրներ լինելու են: Ընդհանրապես, երիտասարդները 18, 19, 20, մինչև 25 տարեկան, ովքեր դեռ ուսման գործընթացում են, ճանապարհորդում են երկրներ, որտեղ էժան է ալկոհոլը, և հետաքրքիր միջավայր է ձևավորվում: Ես չեմ ասում` դա վատ է, բայց ինչպե՞ս է մեր հասարակությունը ընդունելու, դա էլ հետաքրքիր է: Ես գիտեմ, որ հիմա Պուշկինի, Փարպեցու հատվածում՝ այդ փաբային տարածքում, փաբերը միշտ էլ խնդիրներ են ունենում տեղի բնակիչների հետ: Հարգելինե՛րս, եթե դուք ապրում եք կենտրոնում, առանձնացրե՛ք այս խրախճանքների, այս գիշերային կյանքի հատվածը, ինչ-որ ուրիշ շրջան թող լինի, որտեղ բնակչություն չլինի: Մինչև հիմա, թեև տվյալները շատ հին են, վերջին հետազոտությունը 2013-ին են արել, ու այնտեղ ասվում էր, որ ընդամենը 30-35 տոկոսի չափով է, որ երիտասարդներ են գալիս, Հայաստան, մնացած բոլորը մեծ տարիքով են: Այդ տարիքովներին ավտոբուսով բերում են, ավտոբուսով տանում են, նրանք գիշերները խրախճանքներ չեն կազմակերպում, բայց նրանք նաև գումար չեն ծախսում, նրանք ընդհանրապես գումար չեն ծախսում: - Այսինքն` մեզ պետք է, որ երիտասարդները գան, որ գումա՞ր ծախսեն: - Այո՛: - Եթե այս հարցը չի լուծվելու մտածելակերպի փոփոխությամբ, ինչպե՞ս է լուծվելու: - Հուսով եմ, որ կլինի մտածելակերպի փոփոխությամբ, որը երկարաժամկետ է: Բայց ես ուրախ եմ այս առումով, քանի որ մենք շատ մոնոէթնիկ ենք, շատ չէ, մենք մոնոէթնիկ ենք ու մոնոմշակութային, մոնոկրոնային: Մենք պետք է տեսնենք այլազանություն, մենք պետք է տեսնենք այլ պատկեր, այլ մտածելակերպ, այլ վարքագիծ՝ հասկանալու համար, որ այս աշխարհը մենակ մեզնով չէ, ու մենք ամենաճիշտը չենք, մենք ամենագետը չենք: Մենք ունենք հրաշալի մշակույթ, հրաշալի ավանդույթներ, բայց այլ երկրներն ունեն նաև շատ լավ բաներ նույնպես: Ես չեմ ցանկանում թերագնահատել մեզ, բայց իրենք էլ ունեն լավ բաներ, պետք չէ այդպես ուղղակի փակ նայել աշխարհին, ասել` մենակ մենք ենք, սրանք ովքե՞ր են: Պետք է ընդունենք, պետք է փորձենք վերցնել իրենցից լավը ու շփվենք այդ մարդկանց հետ, բացենք մեր մտածելակերպը, այլ կարծիք լսենք, այլ տեսակ տեսնենք, այլ մոտեցում հաշվի առնենք: Դրա համար ուրախ եմ, բայց այդ անցումը շատ ցավոտ է լինելու, կարծում եմ: - Եթե մենք ուզում ենք մեր երկրում զբոսաշրջությունը զարգացնել, վարչապետը մեզ ոգևորում է` ասելով, որ Booking.com-ը Երևանն ընդգրկել է աշխարհի ամենաակտիվ տուրիստական ուղղությունների թոփ տասնյակում, կոչ է անում լավ վերաբերվել զբոսաշրջիկներին, համապատասխան պետական կառույցների և ենթակառուցվածքների միջև ինչպիսի՞ն պիտի լինի համագործակցությունը, որ արդյունք ունենանք, կարողանանք այդ զբոսաշրջիկներին ընդունել մեր երկիր ու նորմալ սպասարկել: - Ես առաջարկել էի կոմիտեին որոշակի քայլեր, թե ինչ պետք է արվի: Այսպես ասեմ, զբոսաշրջիկը եկավ, երկու ուղղություն կա, երբ գալիս է տուրիստական կազմակերպությունների փաթեթներով, կամ գալիս է ինդիվիդուալ: Անգամ եթե գալիս է ինդիվիդուալ, որոշակի շփում է ունենում սպասարկման ոլորտի ներկայացուցիչների հետ: Սպասարկման ոլորտի ներկայացուցիչների որակի հետ լուրջ խնդիր ունենք՝ սկսած սննդից մինչև կեցության վայրեր: Զբոսաշրջության կոմիտեի առաջնային խնդիրն այս ոլորտը համակարգելն է թե՛ իրավական, թե՛ ստանդարտների առումով: Լավ, եթե այս մարդիկ չգիտեն, եկեք ստեղծենք իրավիճակ, որ այս մարդկանց որոշակի ինֆորմացիա տրամադրվի, գիտելիքներ տրամադրվեն թրեյնինգների ձևով և այլն: Օրինակ, հրապարակում (խմբ․՝ Հանրապետության հրապարակում) կան մի շարք միկրոավտոբուսներ, որ կանգնած են ու զբոսաշրջիկներին այս ու այն կողմ են տանում: Երբ նայում եմ այս վարորդներից շատերին, առաջին հայացքից ես վստահ չեմ, որ ցանկանում եմ` այս մարդը ներկայացնի իմ երկիրը: Բայց մենք չպետք է կոտրենք ձեռներեցության ցանկությունը: Եթե մարդն ուզում է, ունի մեքենա, մենք ոչ թե պետք է ասենք` չէ՛, դու լավ տեսք չունես կամ լավ գիտելիք չունես, այլ ասենք` եթե ուզում ես զբաղվել սրանով, սա է ստանդարտը, սա է ինֆորմացիան, դու պետք է սովորես, ինքնազարգանաս, սա էլ թեստն է, որ դու անցնելու ես, ու նրանից հետո քեզ տալիս ենք հնարավորություն կամ չէ: Այս համակարգումը, կարծում եմ, շատ կարևոր է ու պարտադիր է: Բայց անգամ մեծ հյուրանոցների մակարդակով այդ համակարգումը, այդ ստանդարտները լուրջ խնդիրներ ունեն: Բան չունեմ ասելու, կոմիտեն նոր է: Չգիտեմ՝ իրենք հիմա որքանով են դրան անդրադառնում, ես իրենց այն ժամանակ էլ եմ ասել: Շատ հյուրանոցներում անգամ ատամի խոզանակ չկա: Ես ապշել էի, անցած տարի էր, ասացի` չկա, բայց դուք 3 աստղանի հյուրանոց եք, ասացին` մենք 4 աստղանի ենք: Չպետք է ասես, որ դուք պետք է ունենաք զուգարանի թուղթ, ատամի խոզանակ կամ խալաթ, դրանք տարրական ու պարտադիր երևույթներ են: Այս մարդիկ ունեն իրենց աստղը պետության կողմից տրված, հանգիստ նստած են իրենց համար: Ստանդարտները պետք է փոխվեն, պետք է վերանայվեն, պետք է շուկայի հետ անընդհատ կապ լինի, ի՞նչ է կատարվում աշխարհում: Ո՞վ կարող է անել. կոմիտեն, որովհետև նա ունի ազդեցություն բոլորի վրա: Նորմալ տնտեսական իրավիճակներում դա մասնավորի խնդիրն է, բայց քանի որ հիմա մեզ մոտ մրցակցությունն այնքան էլ ուժեղ չէ, մարդիկ կարողանում են աշխատել, անգամ շատ լավ են աշխատում, ամառային ամիսներին 100-110 տոկոս զբաղվածությամբ, խնդիր չունեն որակ բարձրացնելու: - Մարդիկ, որոնք գյուղական համայնքներում հյուրատներ ունեն, փորձում են այնտեղ զբոսաշրջությունը զարգացնել, ունե՞ն հնարավորություն դասընթացների, միջազգային փորձի փոխանակման միջոցով ավելի զարգացնելու իրենց սպասարկման որակը: - Իրենք պետք է ստեղծեն այդ հնարավորությունը: Տարբեր կազմակերպություններ տարբեր բաներ անում են: Ոչ մեկը մյուսի հետ համակարգված չէ, ոչ մեկը չի ասել, որ սա ճիշտ է, կամ նա սխալ է: Ոչ ոք չգիտի էլ անգամ` ինչ է կատարվում մեծ պատկերով, որ ասի` սա լավ է, սա վատ է: Ընդհանրապես, եթե ցանկացած կազմակերպություն կամ անհատ հիմա զբաղվի տուրիզմով, որոշակի նորմեր պետք է լինեն, և, անգամ իրենց համար, օգտակար կլինի: Ես ունեմ այդ իդեան, բայց չգիտեմ ինչ պետք է անեմ: Որտեղի՞ց իմանամ, ումի՞ց իմանամ, մանավանդ՝ սա նոր զարգացող ոլորտ է: Մենք միշտ ասել ենք` տուրիզմը, տուրիզմը, բայց նոր է, որ այն ինչ-որ ձևով թափ է առնում: Դա էլ հեղափոխությունից հետո ինֆորմացիոն հոսքի պատճառով է, այստեղ պետությունը կամ ինչ-որ մեկը ոչ մի բան չի արել, զուտ այն PR-ը, որ գնաց Հայաստանի առումով, մարդիկ սկսել են հետաքրքրվել: - Այսինքն` զբոսաշրջիկներին հեղափոխության փա՞ստն է գրավում և այստեղ բերում: - Այո՛, նաև: Միանշանակ, քանի որ այն սերունդը, որ հիմա կա` Millennials Gen Z-ի, քաղաքացիական ակտիվիստներ են: Այս ինֆորմացիան, որ դուրս է գնացել Հայաստանից, հետաքրքրում է մարդկանց, ու գալիս են: Բոլորը կփաստեն, որ այս տարի մենք տուրիզմի լուրջ աճ ենք ունեցել, բայց, էլի եմ ասում, թող հանկարծ ինչ-որ մեկը չասի` մենք ենք արել, հեղափոխության ինֆորմացիոն հոսքի արդյունքն է: Վերադառանք շրջաններին: Շատ լավ է, որ շրջաններում ուզում են, նախաձեռնում են, ես էլ շատերին գիտեմ, հրաշալի է: Բայց այս մարդիկ պետք է կարողանան ճիշտ ձևով այդ ամեն ինչը անել, ճիշտ մոտեցումներով անել: Տարրական բաներ կան հենց բնապահպանական առումով: Եթե հյուրը քեզ չի ասում` ես պլաստիկե բաժակով չեմ ուզում խմել, կամ սա վատ է, չի նշանակում, որ ինքը ներսում չի մտածում, որ վատ է: Բայց մեր շուկան դեռևս նման բաներին չի անդրադառնում, զբոսարջության ոլորտի աշխատակիցներից դուք չեք տեսնի, որ խոսեն կայունության մասին, խոսեն բնապահպանության մասին: Հենց Booking.com-ով, որ անցյալ տարի 2019-ի համար թրենդները գրված էին, տվել էին, որ բնապահպանությունը առաջնայիններից մեկն է: Մենք դեռևս նաև գաղափարային առումով շատ հեռու ենք այն թրենդներից, այն առանձնահատկություններից, որ տուրիզմն ունի: Դրա պատճառով է, որ մենք մենակ Գառնին, Գեղարդն ենք տեսնում, նոր ծառայություններ, նոր մոտեցումներ չեն զարգանում, ցավոք սրտի: - Անկախ այս բոլոր վտանգներից ու խնդիրներից` Ryanair-ի` հայկական ավիափոխադրումների շուկա մտնելով, մենք, բացի տոմսերի գների անկումից, այլ տնտեսական օգուտներ ունենալո՞ւ ենք: - Վստահ եմ, միանշանակ: Տուրիզմն, ընդհանրապես, համարվում է ծառայությունների արտահանում: Քանի որ մարդիկ գալիս են դրսից, ու դրսից է գումար գալիս, միանշանակ ունենալու ենք: Ես մշակութային առանձնահատկությունը և մշակությային դրական ազդեցությունը չէի նվազեցնի տնտեսականից, քանի որ այդ մշակույթն է նաև հետո ինչ-որ ձևով բերում տնտեսական զարգացման, տնտեսական նոր ուղղությունների հիմնման: Այնպես որ՝ հավասարապես օգտակար է: Տնտեսական առումով, կարող ենք մենք առաջին մի քանի տարին ունենալ որակի խնդիր, բայց եթե որևէ այլ ատրաքին մակրոէկոնոմիկ կամ գեոպոլիտիկ երևույթներ մեզ չխանգարեն, ու այս հոսքը շարունակվի, միանշանակ դրական է ազդելու, ու ինչ-որ մի պահի բոլորը հասկանալու են, որ Երևանի կենտրոնը կպայթի, եթե մենք չսկսենք դիվերսիֆիկացնել ու դուրս գալ կենտրոնից, դուրս գալ մեկ-երկու ուղղություններից: Ինքնըստինքյան ուղղություններ բացվելու են, Հայաստանը շատ փոքր է, ու կա՛մ այդ պայթյունն է շատ մեծ լինելու, կա՛մ էլ մարդիկ հասկանալու են, որ եկեք այլ ուղղություններ նայենք, այլ հետաքրքրություններ նայենք: Հայաստանը շատ ունի նման բաներ, թե՛ սննդի առումով, թե՛ կեցության առումով, թե՛ տրանսպորտային առումով որոշակի դրական ազդեցություններ լինելու են: Փաստ է, որ անցյալ տարում տաքսիների գները աճեցին 20-25 տոկոսով: Տաքսիների գնի վրա էլ է ազդելու քաղաքի կենտրոնում: Փաստ է, որ GG-ն չի կարողանում բավական քանակությամբ մեքենաներ ներգրավել, այս բոլոր մեքենաները որտե՞ղ են՝ այս քաղաքում։ Մենք արդեն ունենք տրանսպորտային խնդիր, հիմա մենք խթանում ենք, որ այդ թիվն ավելանա, աշխատատեղեր բացվեն, բայց արդեն քաղաքում արագությունն ընկնելու է, տաքսիների գինը բարձրանալու է: Պետք է ուղղակի համակարգային մոտեցում, որ այս ամեն ինչը հաշվի առնվի: Ես երազում եմ տեսնել, օրինակ, Երևանի կենտրոնը ուղղակի քայլելու համար: Մի ժամանակ խոսակցություններ կային, երբ նոր քաղաքապետն ընտրվում էր: Լավ կլիներ քաղաքի փոքր կենտրոնը կամ մի մասը ունենալ քայլելու, զբոսանքի համար և ոչ թե մեքենաների, քանի որ չափից շատ է: Բայց լուրջ խնդիր է՝ քաղաքի կենտրոնից հանել մի շարք կազմակերպություններ, որոնք ենթադրում են պետական կամ կրթական հաստատություններ։ Տանել ծայրամասեր՝ արդեն շատ ավելի երկար խնդիր է: Աննա Սահակյան

08:54 - 23 հոկտեմբերի, 2019