Relection նախագծի շրջանակում Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների թեմայով զրուցել ենք Ազգային առաջընթաց կուսակցության վարչության անդամ Վիգեն Մովսիսյանի հետ:

- Արդեն մեկ ամիս է, ինչ ընթանում են Ընտրական օրենսգրքի, «Կուսակցությունների մասին» օրենքի բարեփոխումների նախագծերը: Ի՞նչ տեսլական ունեք Դուք և Ձեր կուսակցությունը, արդյո՞ք ամեն ինչ ընթանում է այնպես, ինչպես Դուք էիք պատկերացնում:

-Նախ ասեմ, որ մենք «Կուսակցությունների մասին» օրենքը և Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումները, առհասարակ, չենք դիտարկում այդպես փուլային տարբերակով, այդ ամենը մենք տեսնում ենք՝ Սահմանադրության փոփոխությամբ, նոր Սահմանադրության ընդունման համատեքստում: Մենք ունենք նման նախաձեռնություն, որն իր մեջ ներառում է Ընտրական օրենսգրքի և «Կուսակցությունների մասին» օրենքի փոփոխություններ։

Տվյալ դեպքում «Կուսակցությունների մասին» օրենքի փոփոխությունների վերաբերյալ թե՛ նախընտրական ծրագրում, թե՛ կուսակցության ծրագրում ունենք մեր հստակ դիրքորոշումը. առաջարկում ենք, նախ, ԶԼՄ-ները դուրս հանել քաղաքական- կուսակցական ազդեցությունների դաշտից՝ օրենսդրական լուծումների միջոցով։ Պետք է օրենքով արգելել կուսակցություններին մասնաբաժին ունենալ ԶԼՄ-ներում։ Սա ասում եմ ընտրության մասնակցության մեր փորձից: Կամ, ընդհանրապես ԶԼՄ-ները, այլ եղանակով փաստացի կառավարելը պետք է դուրս հանել կուսակցության ազդեցությունից:

Նախընտրական շրջանում ընտրությունների մասնակից բոլոր կուսակցությունների և անհատների համար պետք է ապահովել հավասար եթերաժամ և արտաքին գովազդի հնարավորություն: Ընտրությունների համար վճարված ընտրագրավի հաշվին, որը մեր կարիքով չպետք է գերազանցի 5 միլիոն դրամը: Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը ընտրագումարի սահմաններում պետք է ապահովի պետական և մասնավոր ԶԼՄ-ների միջոցով հեռուստառադիոհաղորդումներ, տեղական ինքնակառավարման ենթակայության կազմակերպությունների հետ պայմանագրային հիմունքով հավասար եթերաժամեր ու հավասար դահլիճային հանդիպումներ բոլոր մասնակիցների համար:

Ընտրության մասնակից կուսակցությունները և անհատները չեն կարող որևէ այլ լրացուցիչ գումար ծախսել ԶԼՄ-ների միջոցով կամ արտաքին գովազդի միջոցով նախընտրական քարոզարշավ իրականացնելու համար: Այս համատեքստում պետք է արգելվի նաև նախընտրական շրջանում բոլոր հնարավոր մյուս ծախսերի առավելագույն չափը, որը, ըստ մեզ, չպետք է գերազանցի 20 միլիոն դրամը: Այս գումարային չափերը կարող են համեմատական լինել նվազագույն աշխատավարձի հետ և ժամանակի հետ ինդեքսավորվել այդ նույն մեթոդով:

-Այս պահին քննարկվում է նաև կուսակցությունների ֆինանսավորման հարցը։ Նախ կխնդրեի խոսել պետական ֆինանսավորման մասին։ Ըստ Ձեզ՝ որքանո՞վ է սա հարմար մոդել: Եվ, խոսք է գնում արգելել կուսակցություններին զբաղվել ձեռնարկատիրական գործունեությամբ, սրան ի՞նչ տեսանկյունից եք նայում, արդյո՞ք այս ֆինանսական արգելքները խնդիր չեն առաջաջացնի:

-Մեր կարծիքով պետական ֆինանսավորումը նախապայման է, որով քաղաքական դաշտը դուրս է հանվում կապիտալի ազդեցությունից: Հայաստանում կան կուսակցություններ, որոնք բացի նրանից, որ կայացած, հարուստ կուսակցություն են, իրենց անդամները կամ ղեկավարները, ղեկավար կազմը արդեն հարուստ մարդիկ են, այս դեպքում քաղաքական դաշտում ստեղծվում է երկու բևեռ․ լինում են փոքր կուսակցություններ, որոնք ունենում են շատ ասելիք, շատ բան ունեն տալու քաղաքական դաշտում, բայց չունեն միջոցներ, իսկ նրանք, ովքեր ունեն միջոցներ, ռեսուրսներ, կոնկրետ ֆինանս, գտնվում են գերիշխող դիրքում, կապ չունի Ազգային ժողովում են, թե Ազգային ժողովից դուրս: Նրանք կարողանում են ամեն օր վճարովի եթերների, հարցազրույցների գնալ, ասել այն, ինչը գուցե քիչ է հետաքրքրում, բայց, երբ նայում ես առավոտից երեկո, իրենց դեմքերը էկրանին են: Մանր կուսակցությունների խնդիրը հենց դրանում է, մեր կարծիքով այդ պետական ֆինանսավորումը եթե բաշխվի ճիշտ՝ բոլորն էլ կասեն իրենց ասելիքը և բոլորին հերթ կհասնի:

-Քննարկվում է նաև մեծամասնական և համամասնական ընտրակարգը: Ձեր կամ Ձեր կուսակցության տեսակետը այս հարցի շուրջ ի՞նչպիսին է, ո՞ր ընտրակարգին եք կողմ և ինչու՞:

-Մենք ընդհանրապես դեմ ենք այդ ռեյտինգային կոչված ընտրական գոծընթացին: Մենք մասնակցել ենք վերջին ընտրություններին: Այդ ռեյտինգային ընտրակարգի ամենավատ կողմն այն է, որ տարածքներում, մարզերում և հիմնականում գյուղերում, կոպիտ ասած, այդ թայֆաբազությունը, որ կա մի փոքր ունևոր, անցյալում ինչ-որ աշխատատեղ ստեղծած մարդիկ կարողանում են բարեկամական կապերով, նեղ անձնական շահերի արդյունքում։ Թեկուզ ընտրակաշառք էլ չլինի, բայց ժողովրդի հոգեբանության մեջ կա, որ մի անգամ մեզ լավություն է արել, մենք էլ իրեն ընտրենք:

Այդ ռեյտինգային ընտրակարգը պետք է վերանա, սա մեր դիրքորոշումն է, պետք է լինի համամասնական ընտրակարգ, և ընտրությունները պետք է լինեն ծրագրային պայքար: Մարդիկ ոչ թե ձայն տան որևէ անձի, այլ ընտրեն հստակ ծրագրեր, որպեսզի ընտրությունները չանձնավորվեն:

-Երբ Ազգային ժողովի լսումներն էին, առաջարկվեց խստացնել կուսակցությունների ֆինանսական շրջանառությունը վերահսկող գործիքակազմը: Երբ այս առաջարկությունները եղան, փոքր կուսակցությունները պնդեցին, որ այդ պրոցեսները կդժվարեցնեն իրենց գործը, քանի որ ավելի մեծ ծավալի հաշվապահական գործընթացներ են պահանջվում և միգուցե այս արգելքների և հավելյալ վերահսկողության պատճառով փոքր կուսակցությունները փակվեն: Նման ռիսկեր տեսնում ե՞ք:

-Մենք ընդհանրապես կողմ ենք թափանցիկ աշխատանքին ու չեմ կարծում, թե այդ հաշվետվությունները ներկայացնելը բարդ խնդիր է, մանավանդ  փոքր կուսակցությունների համար, որովհետև փոքր կուսակցությունները ինքնին շատ ֆինանասական շրջանառություն չունեն, շատ գրասենյակներ և գույք չունեն: Չեմ կարծում, թե այդքան բարդ բան է։

Ավելի լավ է բոլորի մոտ թափանցիկ լինի և լինի այդ իմ նախանշած շեմը, որ կա կուսակցությունների համար, հստակ պետք է կարգավորվի։ Բոլորը պետք է տեսնեն՝ ով ինչքան գումար ծախսեց և ինչի վրա: Նախորդ ընտրություններից օրինակ բերեմ։ Ճիշտ է՝ Ազգային ժողովի նախորդ ընտրությունները արտահերթ էին, բայց քարոզարշավը շատ կարճ էր: Բոլոր կուսակցությունները հնարավորություն ունեին մինչև քարոզարշավի մեկնարկի օրը անել ծախսեր, պատվիրել պաստառներ, բուկլետներ, իսկ ֆինանսական հայտարարագրումը գնում էր նախընտրական քարոզարշավի առաջին օրվանից մինչև վերջին օրը: Պարզ է՝  բոլորս էլ հասկանում էինք, որ դրանք չեն պատվիրվել քարոզարշավի առաջին օրը, այդ ծախսերը ոչ մի տեղ չէր երևում: Մեծ կուսակցությունները կարողացան ծախսել շատ մեծ թվեր, ովքեր ունեին գումար ամբողջ օրվա եթերներում իրենք էին, ովքեր չունեին ֆինանս, ստիպված ընկել էին դռնեդուռ՝ ժողովրդին իրենց ծրագրերը ներկայացնելու համար: Դրա համար ավելի լավ է ամբողջ տարվա ընթացքում լինի թափանցիկ, թող մի քիչ էլ բարդ լինի, ոչինչ:

- Առաջարկվում է նաև կուսակցությունների համար իջեցնել խորդարարան անցնելու շեմը և նաև կառավարող ուժին տրվող մադատների տոկոսը, որպեսզսի չստացվի, որ մենք ունենք միակուսակցական կառավարման համակարգ: Կխնդրեի խոսել նաև այս երկու թեմաների մասին, որքանո՞վ է ճիշտ իջեցնել այս տոկոսային շեմերը:

- Ներկայում ունենք խորհրդարան, որտեղ իշխող ուժը շատ մեծ ձայն է ստացել և, փաստորեն, ունենք մեկ իշխանական խորհրդարան, որտեղ երկու իրենց ընդդիմադիր հռչակած կուսակցությունները, եթե իրենք իսկապես էլ լինեին ընդիմադիր իրենց ձայները, բավարար չէ ճիշտ ընդդիմություն լինելու համար: Մենք կողմ ենք, որ այդ շեմերը իջեցվեն, որովհետև հնարավորություն կտրվի, թե փոքր կուսակցություններին անցնել Ազգային ժողով և կկարողանանն ինչ-որ տեղ աջակցել ընդդիմության, թե շանս կտրվի մի քանի կուսակցությունների միավորել իրենց ռեսուրսները և անցնել խորհրդարան: Իսկ իշխող ուժի մանդատների թիվը կրճատելը, իմ կարծիքով, լավ է այն առումով, որ իրենց մանդատները իջեցնելու դեպքում դրանք կտրվեն իրական ընդդիմությանը:

-Մեր նախորդ զրուցակիցը Աժ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Արման Բոշյանն էր, ում հարցը հետևյալն է՝

«Քանի որ քննարկում ենք Ընտրական օրենսգիրքը և ընտրությունները՝ առհասարակ, իմ հարցը կլինի հետևյալը. ի՞նչ պետք է անեն քաղաքական ուժերը, որպեսզի ժողովրդավարական, մաքուր ընտրությունները դառնա քաղաքական մշակույթի անբեկանելի մի մասը, և չունենանք կեղծված ընտրություններ»:

-Ես պարոն Բոշյանի հարցին կփորձեմ պատասխանել մի փոքր այլ ուղղությամբ, քանի որ այս անգամ ընտրություններում ձայների մեծամասնություն հավաքած ուժը ստացել է ժողովրդի իսկական քվեն և լեգիտիմ է։ Ժողովուրդը հույս չունի, որ հաջորդ ընտրություններում հաղթող ուժը կլինի բարի, կլինի ժողովրդի մասին մտածող, այդ քաղաքական մշակույթն ունենալու համար, կարծում եմ, մենք պետք է փոխենք ողջ Սահմանդրությունը, վերացնենք սուպերվարչապետական համակարգը, խորհրդարանի մանդատները բաշխենք ասելիք ունեցող բոլոր ուժերի մեջ, ովքեր կստանան ժողովրդի վստահությունը: Այդ դեպքում մենք կունենանք քաղաքական լավ մշակույթ:

Վիգեն Մովսիսյանի հարցը՝

«Ինչպե՞ս եք վերաբերվում մեր ներկայիս վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի ընդդիմադիր եղած ժամանակ արած հայտարարությանը, որ այդ Սահմանադրութոյւնը Սերժ Սարգսյանի հագով կարված կոստյում է, բայց այս պահին՝ բարեփոխումների ֆոնի վրա, Սահմանադրությանը ձեռք չենք տալիս»: