Ադրբեջան

Ադրբեջանի Հանրապետությունը պետություն է Հարավային Կովկասում։ Սահմանակցում է Ռուսաստանի Դաշնությանը, Վրաստանի Հանրապետությանը, Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը, Թուրքիայի Հանրապետությանը, Հայաստանի Հանրապետությանը, Արցախի Հանրապետությանը։ Տարածքը ըստ ՄԱԿ-ի 86,600 կմ․քառ, բնակչությունը, ըստ 2019 թվականի նախահաշվի 10,000,000 մարդ է։

Ներկայիս Ադրբեջանը բազմազգ և բազմակրոն պետություն է։ Բնակչության մեծամասնությունն ադրբեջանցիներն են (91 %), որոնք դավանում է շիա իսլամ։ Խոշոր ազգային փոքրամասնություններն են լեզգիները, ռուսները, թալիշները, ավարները, թաթարները և վրացիները։ Չնայած նրան, որ Ադրբեջանը համարվում է իսլամադավան պետություն, այնուամենայնիվ, երկրի բնակչության 53%-ն իրեն համարում է աշխարհիկ։

Արցախի ԱԳՆ հայտարարությունն Ադրբեջանի կողմից Շուշիի հայերի կոտորածի 100- րդ տարելիցի առնչությամբ

Ներկայումս Արցախի իշխանություններն ու ժողովուրդը գործադրում են բոլոր ջանքերը Շուշիի վերածննդի և, մասնավորապես՝ 100 տարի առաջ ադրբեջանական իշխանությունների կողմից ոչնչացված քաղաքի մշակութային ժառանգության վերականգնման համար։ Այս մասին նշված է Ադրբեջանի կողմից Շուշիի հայերի կոտորածի 100-րդ տարելիցի առնչությամբ Արցախի ԱԳՆ տարածած հայտարարության մեջ։ Ինչպես տեղեկացրին Արցախի Հանրապետության արտգործնախարարության տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչությունից, հայտարարությամբ ընդգծվել է. «100 տարի առաջ՝ 1920 թ. մարտի 23-ին նորաստեղծ Ադրբեջանական Դեմոկրատական Հանրապետության իշխանություններն իրականացրեցին այդ ժամանակ Արցախի վարչական և մշակութային կենտրոն Շուշիի հայ բնակչության կոտորածը: Այս հրեշավոր հանցագործության հետևանքով հազարավոր հայեր սպանվեցին, տասնյակ հազարավորներ ստիպված եղան դիմել փախուստի՝ լքելով իրենց տները, քաղաքի հայկական հատվածը թալանվեց, հրկիզվեց և ամբողջությամբ ավերվեց:Շուշիի ողջ մնացած հայ բնակիչները, ովքեր քաղաքի բնակչության մեծամասնությունն էին կազմում, ամբողջությամբ աքսորվեցին: Երբեմնի հայկական գեղեցիկ քաղաքի մեծ մասը դեռ երկար տարիներ մնաց ավերակների մեջ: Շուշիի հսկայական մշակութային ժառանգությունը ոչնչացվեց: Այս ոճրագործության մասշտաբներն ու դաժանությունն ապշեցրել էին կոտորածներից անմիջապես հետո Շուշի այցելած ժամանակակիցներին, ովքեր նշել են, որ ջրհորները լցված էին կանանց և երեխաների դիակներով։ Ողբերգությունն այնքան խոր հետք է թողել քաղաքի և մթնոլորտի վրա, որ նույնիսկ 10 տարի անց մռայլ տպավորություններ և ծանր զգացողություններ էր առաջացնում, ինչն արտացոլվել է քսաներորդ դարի ականավոր ռուս գրողներից մեկի՝ Օսիպ Մանդելշտամի «Ֆայտոնչին» («Фаэтонщик») բանաստեղծության մեջ։Շուշիի կոտորածը ադրբեջանական իշխանությունների՝ Արցախը նվաճելու և հպատակեցնելու` երկու տարի տևած փորձերի գագաթնակետը դարձավ։ Հարավային Կովկաս Թուրքիայի ներխուժման արդյունքում ձևավորված Ադրբեջանի՝ Արցախի նկատմամբ անզուսպ և ոչնչով չհիմնավորված տարածքային հավակնությունները սկիզբ դրեցին ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտությանը՝ ժամանակակից ընկալմամբ։ Ադրբեջանական իշխանությունները փորձեցին թուրքական զորքերի ուղղակի աջակցությամբ հասնել իրենց նպատակին։ Հետագայում թուրք սպաները և էմիսարները շարունակեցին օժանդակություն ցուցաբերել ադրբեջանական ռազմական կազմավորումներին, այդ թվում՝ 1920 թ. Շուշիի կոտորածների կազմակերպման հարցում՝ փորձելով շարունակել հայերի ցեղասպանությունն արդեն Արևելյան Հայաստանում։ Հարավային Կովկասի հանրապետությունների խորհրդայնացմանը հաջորդած Ադրբեջանին Արցախի բռնակցմամբ խնդիրը չլուծվեց, քանի որ Արցախի հայ բնակչության հանդեպ ադրբեջանական իշխանությունների քաղաքականությունը փոխվել էր միայն ձևով, բայց ոչ բովանդակությամբ։1980-ական թթ. վերջին և 1990-ական թթ. սկզբին Խորհրդային Միության փլուզման գործընթացի սկիզբը կրկին արդիական դարձրեց Արցախի հայ բնակչության ֆիզիկական անվտանգության խնդիրը։ Ի պատասխան Արցախի ժողովրդի՝ Հայաստանի հետ վերամիավորման խաղաղ պահանջներին, Ադրբեջանում թափ առավ հայերի զանգվածային սպանությունների և ջարդերի ալիքը։ Հազարավոր հայեր սպանվեցին և խեղումներ ստացան, հարյուր հազարավորներ՝ աքսորվեցին։ 1988-1990 թթ. հայկական ջարդերը 1920 թ. Շուշիի կոտորածների շարունակությունը դարձան և ակնառու կերպով ցույց տվեցին, որ անգամ 70 տարի անց չէին փոխվել ադրբեջանական իշխանությունների ո՛չ նպատակները և ո՛չ էլ մեթոդները։ Միայն շնորհիվ Արցախի ժողովրդի ինքնակազմակերպման, որ ստեղծել էր արդյունավետ գործող պետություն՝ բոլոր անհրաժեշտ ինստիտուտներով, ներառյալ՝ մարտունակ բանակը, ինչպես նաև համայն հայության աջակցության՝ հաջողվեց ետ մղել 1991-1994 թթ. Ադրբեջանի զինված ագրեսիան և թույլ չտալ Արցախում Շուշիի սցենարի կրկնությունը՝ սակայն արդեն ավելի մեծ մասշտաբներով։ Այսօր Արցախի իշխանություններն ու ժողովուրդը գործադրում են բոլոր ջանքերը Շուշիի վերածննդի և, մասնավորապես՝ ադրբեջանական իշխանությունների կողմից ոչնչացված քաղաքի մշակութային ժառանգության վերականգնման համար»։

20:12 - 23 մարտի, 2020

Ադրբեջանի հանրությունը չի հավատում կորոնավիրուսի վերաբերյալ պաշտոնական թվերին․ Արիֆ Յունուսով |civilnet.am|

civilnet.am: Ադրբեջանցի հայտնի ընդդիմադիր, քաղաքագետ, Բաքվի խաղաղության և ժողովրդավարության ինստիտուտի կոնֆլիկտաբանության և միգրացիայի բաժանմունքի ղեկավար Արիֆ Յունուսովը ՍիվիլՆեթի Ստելլա Մեհրաբեկյանի հետ զրույցում կարծիք հայտնեց, որ Ադրբեջանը թաքցնում է երկրում կորոնավիրուսով վարակվածների իրական թվերը և հիմնավորում, թե ինչու է Ալիևի ռեժիմն այդպես վարվում։ Նա խոսում է Ադրբեջանում իշխանության փոխանցման, ղարաբաղյան կարգավորման ներկա փուլի մասին։ - Հայաստանում, համաձան պաշտոնական վերջին տվյալների, գրանցվել է վարակման 190 դեպք (մարտի 22-ի դրությամբ), հայտարարվել է արտակարգ դրություն։ Ադրբեջանում, ըստ պաշտոնական տվյալների, 50-ից մի փոքր ավել է, և դատելով ԶԼՄ-ներում որոշ հրապարակումների, շատերը կասկածանքով են մոտենում կորոնավիրուսով վարակվածների թվի պաշտոնական տեղեկություններին։ Ինչպե՞ս եք վերաբերում այս վիճակագրությանը, և եթե ենթադրենք, որ այդ թվերը իրակաությունը չեն արտացոլում, ի՞նչն է նման քաղաքականության պատճառը։ - Մարտի 21-ի դրությամբ Ադրբեջանում իրոք պաշտոնապես հայտարարվել է 53 դեպքի մասին, որոնցից մեկը մահացել է, իսկ 11-ը պաշտոնապես առողջացել են և դուրս գրվել տուն։ Բացի այդ, կասկած է առաջացրել 500 մարդ, բայց դեպքերի մեծ մասի դեպքում վիրուս չի ախտորոշվել, և 312 քաղաքացի կարանտինի ավարտից հետո վերադարձել են տուն։ Սրանք են մարտի 21-ի պաշտոնական տվալները։ Սակայն հանրության մեջ այս տվյալները կասկած են հարուցում, և դա ունի հիմնավորում։ Բանն այն է, որ սկզբում իշխանությունները կորոնավիրուսի մասին տեղեկատվությանը մատների արանքով էին վերաբերում։ Նույնիսկ, երբ Չինաստանից հետո տեղեկություններ եղան հարևան Իրանում վարակի տարածման մասին, ադրբեջանական իշխանությունները շարունակում էին հայտարարել, որ Ադրբեջանի բնակչության մեջ վարակի տարածման ոչ մի վտանգ չկա, և դրա համար էլ Իրանի հետ սահմանը փակելու և օդային հաղորդակցությունը դադարեցնելու անհրաժեշտություն չկա։ Սակայն արդեն փետրվարի 24-ին տեղեկացանք առաջին երկու վարակվածների մասին, որոնք ժամանել էին Իրանից։ Ապա այդ թիվը սկսեց արագ աճել, բայց այդ ժամանակ էլ իշխանությունները այնպիսի դիրք էին ընդունել, որ ոչ մի սարսափելի բան չկա։ Շուտով պարզվեց, որ Իրանում վարակված ադրբեջանցիներից մեկը, ամբողջ երկիրը հատելով, Իրանից Վրաստան է գնացել, որտեղ հենց նույն պահին կարանտինի տակ է հայտնվել։ Շուտով Վրաստանը, Հայաստանը և Թուրքիան փակեցին Իրանի հետ սահմանը։ Եվ միայն Ադրբեջանը հրաժարվեց անել դա։ Մեծամասամբ դա կապված է նրա հետ, որ իշխանությունները չէին ցանկանում կորցնել զբոսաշրջիկներին, ինչպես նաև զրկվել Իրանի հետ բիզնեսից։ Փողը ամեն ինչից վեր էր։ Եվ միայն երբ սոցիալական ցանցերում սկսեցին հայտնվել տեղեկություններ վարակվածների թվի աճի մասին, իշխանությունները փոխեցին իրենց քաղաքականությունը և վերջապես ընդունեցին վտանգավոր և լուրջ սպառնալիքը․ դպրոցները, կրթական հաստատությունները, հանրային վայրերը փակվեցին։ Սակայն խնդիրն այն է, որ Ադրբեջանում առողջապահական համակարգի մակարդակը, մեղմ ասած, այնքան էլ լավը չէ, և ոչ բոլոր վարակվածներն են հայտնաբերվում և հսկողության տակ առնվում։ Ամենայն հավանականությամբ, վարակվածների թիվը նվազագույնը երկու անգամ ավել է, եթե ոչ ավելի շատ։ - Իլհամ Ալիևը Նովրուզի կապակցությամբ իր ուղերձում, քննարկելով հնարավոր արտակարգ դրությունը, նշեց «հինգերորդ շարասյան չեզոքացման» մասին։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այդ հայտարարությունը, նշանակո՞ւմ է դա, որ արտակարգ դրության անվան տակ իշխանութունները ևս մեկ անգամ ընդդիմադիրներին հետապնդումների կենթարկեն։ - Սովորաբար որևէ տոնի առիթով շնորհավորելիս Իլհամ Ալիևը վստահություն է ճառագում, պատմում է հաջողությունների և այն մասին, թե ինչպես է ամբողջ աշխարհը նախանձում իր իմաստուն ղեկավարման շրջանում այդ բացառիկ ձեռքբերումներին։ Այժմ առաջին անգամ նա տարբեր էր՝ նյարդային և ագրեսիվ։ Պատճառը հասկանալի է․ սկզբում կորոնավիրուսը, որն արդեն պատճառել է և կպատճառի մեծ վնաս տնտեսությանը, նշանակում է՝ նաև Ալիևի եկամուտին, և որի պատճառով իշխանությունները այդքան երկար ջանում էին միջոցներ չձեռնարկել և նույնիսկ հավաստիացնում էին, որ կորոնավիրուսը, պարզվում է, կօգնի զբոսաշրջության աճին։ Դրան հետևեց նավթի գնի կտրուկ անկումը, և այստեղ չես կարող ձևացնել, որ ամեն ինչ հրաշալի է, քանի որ Ադրբեջանի տնտեսությունը հենվում է էներգակիրների վրա։ Նավթի գների անկումը նշանակում է ոչ միայն ֆինանասական կորուստներ։ Դա նշանակում է, որ երկրում կավելանան գնաճը, սոցիալական լարվածությունը և դժգոհությունը, այսինքն՝ դժգոհությունները հեռու չեն։ Ադ պատճառով էլ մեր առջև իշխանությունների ավանդական հռետորաբանությունը չէ, այլ ապագա ցնցումների հանդեպ ունեցած նրանց վախի վկայականը։ Առաջ հսկայական նավթադոլարները իշխանություններին թույլ էին տալիս երկրի ներսում մարդկանց կաշառել և վախեցնել։ Այժմ դա անելը դժվար կլինի։ Հենց դրա համար էլ մարտի 17-ին նոր խորհրդարանը «տեղեկատվության և դրա պաշտպանության» մասին օրենքում հրատապ լրացումներ արեց, որով ընդլայնում է դատարանների և համացանցային ռեսուրսները իրենց հայեցողությամբ արգելափակող այլ կառույցների արդեն իսկ մեծ հնարավորությունները՝ քմահաճորեն սահմանափակելով ազատ խոսքը։ Այսինքն՝ ապագա սոցիալական բռնկումների նախօրեին ավելի է սահմանափակվում տեղեկատվական դաշտը։ Այնպես որ, պետք է մոտակա ժամանակներում սպասել ընդդիմության նկատմամբ նոր ճնշումների և հետապնդումների։ Կարդալ ավելին՝ civilnet.am-ում։

11:15 - 23 մարտի, 2020