Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողով

Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովն իր գործունեությունը սկսեց 2019թ. նոյեմբերի 26-ին: Օրենքով նախատեսված էր, որ հանձնաժողովը պետք է գործի 2018-ին: Հանձնաժողովը փոխարինում է բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց էթիկայի հանձնաժողովին։ Կառույցի 5 անդամների եւ նախագահի թեկնածություններն առաջադրել էին կառավարությունը, Բարձրագույն դատական խորհուրդը եւ ԱԺ երեք խմբակցությունները։

Երկար քննարկումներից հետո 2019-ի նոյեմբերի 19-ին խորհրդարանը փակ գաղտնի քվեարկությամբ ընտրեց Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի առաջին կազմը։ Նախագահ ընտրվեց ընդդիմադիր «Լուսավոր Հայաստանի» կողմից առաջադրված Հայկուհի Հարությունյանը։ Վերջինս մասնագիտությամբ իրավագետ է, «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ-ի նախագահը։

ԱԺ պատգամավորների հայտարարագրերի անհամապատասխանություններն ու Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի անտարբերությունը

«Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն՝ հայտարարատու պաշտոնատար անձինք պարտավոր են Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին ներկայացնել պաշտոնը ստանձնելու, տարեկան եւ պաշտոնը դադարեցնելու վերաբերյալ գույքի, եկամտի եւ շահերի հայտարարագիր, իսկ հայտարարատու պաշտոնատար անձանց հետ համատեղ բնակվող անձինք՝ միայն տարեկան հայտարարագիր: Սակայն հայտարարագրերի մեր ուսումնասիրությունը ցույց տվեց, որ պատգամավորների զգալի մասը պատշաճ չի հայտարարագրել ունեցվածքը՝ մասնավորապես անշարժ եւ շարժական գույքը: Ոմանց մոտ եղել է գույքի ավելացում, ոմանց մոտ գույքը պակասել է, սակայն առանց տվյալ գույքը ձեռք բերելու կամ օտարելու: Մոտ երկու ամիս առաջ մի շարք պատգամավորների հայտարարագրերում հայտնաբերված անհամապատասխանությունների հիմքով դիմել էինք Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողով՝ պարզելու՝ հայտնաբերված անհամապատասխանությունները տեխնիկակա՞ն են, թե՞ բովանդակային: Նշենք, որ դրանց մի մասը տեխնիկական բնույթի էին, որոնք արդեն շտկվում են: «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Գեւորգ Պապոյանը ներկայացրել է երկու հայտարարագիր. մեկը պաշտոնը ստանձնելու հայտարարագիրն է, մյուսը՝ տարեկան: Պապոյանը պաշտոնը ստանձնելիս՝ 2019 թվականի հունվարի 14-ին, հայտարարագրել է 3 ավտոմեքենա՝ Volkswagen, Vaz եւ Saab մակնիշների: 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում Պապոյանը նշել է միայն Volkswagen եւ Vaz մակնիշի ավտոմեքենաների առկայության մասին: 2019 թվականի ընթացքում պատգամավորը գնել է Hyundai մակնիշի ավտոմեքենա եւ վաճառել իր Volkswagen-ը: Տարեվերջում Պապոյանի շարժական գույքերը եղել են երկուսը՝ Hyundai եւ Vaz մակնիշի ավտոմեքենաները: Ստացվում է, որ պաշտոնավարման սկզբում նա ունեցել է Saab մակնիշի ավտոմեքենան, որը չի օտարվել, սակայն անհետացել է եւ չի երեւում իր տարեկան հայտարարագրում: «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Եղիշե Սողոմոնյանը պաշտոնը ստանձնելիս՝ 2019 թվականի հունվարի 14-ին, ըստ հայտարարագրի՝ ունեցել է 2 բնակարան, 1 հողամաս եւ 1 անհատական բնակելի տուն: 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում Սողոմոնյանի անշարժ գույքի թիվն աճել է: Տարեսկզբին պատգամավորն ունեցել է 2 բնակարան, 1 անհատական բնակելի տուն եւ 5 հողամաս: Այսինքն՝ Սողոմոնյանը պաշտոնավարման հենց սկզբում ունեցել է 5 հողամաս, սակայն հայտարարագրել է դրանցից միայն մեկը՝ չներկայացնելով մյուս 4 հողամասերը: «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Հակոբ Սիմիդյանը 2018 թվականի հոկտեմբերի 16-ին ստանձնել է տարածքային կառավարման եւ զարգացման նախարարի տեղակալի պաշտոնը: Պաշտոնը ստանձնելիս Սիմիդյանը հայտարարագրել է 2 ավտոմեքենա՝ BMW եւ Volkswagen մակնիշների: 2018 թվականի տարեկան հայտարարագրում շարժական գույքի ձեռքբերման եւ օտարման վերաբերյալ որեւէ նշում չկա, հետեւաբար՝ Սիմիդյանը 2018 թվականին մեքենաներից որեւէ մեկը չի օտարել: Սակայն 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրի «Տվյալ տարվա սկզբում առկա տրանսպորտային միջոց» դաշտում վերոնշյալ մեքենաները հայտարարագրված չեն: «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Հրաչյա Հակոբյանը պաշտոնը ստանձնել է 2018 թվականի մայիսի 16-ին: Պաշտոնը ստանձնելիս ունեցել է 1 հողամաս եւ 2 բնակարան: 2018 թվականին որեւէ անշարժ գույք ձեռք չի բերել եւ չի օտարել, սակայն 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում նրան պատկանող անշարժ գույքերի թիվն ավելացել է մեկով՝ կազմելով 2 հողամաս եւ 2 բնակարան: «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Սերգեյ Ատոմյանը պաշտոնը ստանձնել է 2019 թվականի հունվարի 14-ին: Պաշտոնը ստանձնելու հայտարարագրում Ատոմյանի անշարժ եւ շարժական գույքը 2 հողամաս եւ 1 Mercedes մակնիշի ավտոմեքենա է: 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում Ատոմյանի հողմասերն ու մեքենան անհետացել են: «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Սիփան Փաշինյանը պաշտոնավարելիս չի ունեցել որեւէ անշարժ գույք, սակայն ներկայացրած տարեկան հայտարարագրում «Տվյալ տարվա սկզբում առկա անշարժ գույքը» դաշտում նշված է մեկ անշարժ գույք՝ բնակարան, որը ձեռք է բերել 1994 թվականի հոկտեմբերի 27-ին: Ստացվում է, որ նշված բնակարանը Փաշինյանն ունեցել է նաեւ պաշտոնավարման սկզբում, սակայն չի հայտարարագրել։ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Վահե Ղալումյանը 2018 թվականի հունիսի 1-ին ստանձնել է Տավուշի մարզպետի պաշտոնը եւ որպես անշարժ գույք հայտարարագրել է 4 հողամաս եւ 1 բնակարան: 2018 եւ 2019 թվականներին որեւէ գույք չի օտարել, սակայն 2019 թվականի հայտարարագրում անհետացել է նրա բնակարանը: Ղալումյանը հայտարարագրել է միայն 4 հողամասերը: «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Վահագն Թեւոսյանը պաշտոնը ստանձնել է 2019 թվականի հունվարի 14-ին: Ստանձնելիս հայտարարագրել է 1 բնակարան եւ 1 հողամաս: Տարվա ընթացքում անշարժ գույք չի գնել, սակայն տարեկան հայտարարագրում նշել է 1 բնակարանի եւ 2 հողամասի առկայության մասին: Այսինքն՝ Թեւոսյանը պաշտոնավարման սկզբում ունեցել է 2 հողամաս, սակայն հայտարարագրում երեւում է դրանցից միայն մեկը: «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Տաթեւիկ Հայրապետյանը պաշտոնը ստանձնելիս, ըստ հայտարարագրի, չի ունեցել որեւէ անշարժ գույք: Պաշտոնավարման տարում նույնպես ձեռք չի բերել, սակայն տարեկան հայտարարագրում առկա է մեկ անշարժ գույք՝ բնակարան: Այսինքն՝ Հայրապետյանը նշված անշարժ գույքը ունեցել է նաեւ պաշտոնը ստանձնելիս, սակայն չի հայտարարագրել: «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Սոֆիա Հովսեփյանի հայտարարագիրը հրապարակվել է բավականին ուշ, սակայն դրանով հանդերձ՝ Հովսեփյանի հայտարարագրում նույնպես կա անհամապատասխանություն: Հովսեփյանը պաշտոնավարումը սկսել է 2018 թվականի հունիսի 15-ից: Ըստ հայտարարագրի՝ պաշտոնը ստանձնելիս ունեցել է 4 հողամաս, 1 բնակարան եւ 1 բնակելի անհատական տուն: 2018 եւ 2019 թվականներին անշարժ գույքի գործարք չի կատարել, այսինքն՝ չի գնել եւ չի վաճառել անշարժ գույք, սակայն 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում նա ներկայացրել է արդեն 5 հողամաս, 1 բնակարան եւ 1 բնակելի անհատական տուն: «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Արման Աբովյանը պաշտոնավարումը սկսել է 2019 թվականի հունվարի 14-ից: Պաշտոնը ստանձնելու հայտարարագրում որպես անշարժ գույք նշել է 1 բնակարան: Տարեկան հայտարարագրում «Տվյալ տարվա սկզբում առկա անշարժ գույքը» դաշտը դատարկ է, սակայն պաշտոնավարման տարվա ընթացքում՝ 2019 թվականի դեկտեմբերի 27-ին, պատգամավորը ձեռք է բերել բնակարան: Թե ինչպես է պատգամավոր ընտրվելուց հետո գնված բնակարանը հայտարարագրել որպես պաշտոնը ստանձնելիս արդեն իսկ ունեցած գույք, անհասկանալի է: Ստացվում է՝ Աբովյանը կա՛մ ունեցել է բնակարան, որը չի ներկայացրել տարեկան հայտարարագրում եւ պաշտոնվարման տարում ձեռք է բերել եւս մեկ բնակարան, կա՛մ նույն բնակարանն է, որը գնել է պաշտոնավարման տարում, սակայն հայտարարագրել է որպես մինչեւ պաշտոնավարումն ունեցած անշարժ գույք: «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Արթուր Գրիգորյանը 2018 թվականին նախկին պաշտոնը ստանձնելիս եւ դադարեցնելիս չի ունեցել որեւէ անշարժ գույք: Արդեն 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում Գրիգորյանն ունի 3 հողամաս, որոնք ձեռք չեն բերվել 2018-2019 թվականի ընթացքում: Այսինքն՝ պատգամավորն ունեցել է նշված անշարժ գույքերը՝ մինչև պաշտոնը ստանձնելը, սակայն չի հայտարարագրել: «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Նաիրա Զոհրաբյանը 2017 թվականի պաշտոնը ստանձնելու հայտարարագրում նշել է 3 բնակարանի առկայության մասին: Նշված բնակարանները 2017, 2018 եւ 2019 թվականների ընթացքում չեն օտարվել, սակայն 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում 3 բնակարանների մասին որեւէ նշում չկա: Սերգեյ Բագրատյանը պաշտոնը ստանձնելիս՝ 2017 թվականի մայիսի 17-ին, ունեցել է 1 բնակարան, 1 կիսակառույց շինություն, բազմաբնակարան շենքում 1 ոչ բնակելի տարածք եւ 2 հողամաս. ընդհանուր՝ 5 անշարժ գույք: 2017, 2018 եւ 2019 թվականներին անշարժ գույք չի օտարել, սակայն 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում նրա անշարժ գույքերը 1 բնակարան, 1 հողամաս եւ 1 հասարակական նշանակության շինություն են: Ընդհանուր՝ 3 անշարժ գույք: Թե ուր են անհետացել նախկինում իրեն պատկանող եւ չօտարված 2 անշարժ գույքերը, անհասկանալի է: «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Վահե Էնֆիաջյանը 2017 թվականի պաշտոնը ստանձնելու հայտարարագրում նշել է 2 անշարժ գույք՝ հասարակական նշանակության շինություն: 2017, 2018 եւ 2019 թվականներին Էնֆիաջյանը անշարժ գույքերը չի օտարել, սակայն 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում «Տվյալ տարվա սկզբում առկա անշարժ գույքը» դաշտում իր ունեցած անշարժ գույքերը նշված չեն: «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Վարդան Վարդանյանը 2007-2012 թվականներին զբաղեցրել է քաղաքաշինության նախարարի պաշտոնը, որից հետո՝ մինչև պատգամավոր ընտրվելը, զբաղվել է ձեռնարկատիրական գործունեությամբ: Պատգամավորական գործունեությունը սկսել է 2019 թվականի հունվարի 14-ին: Պաշտոնը զբաղեցնելու պահին, ըստ հայտարարագրի, ունեցել է 7 անշարժ գույք՝ 1 անհատական բնակելի տուն, 1 ամառանոց, 1 հասարակական նշանակության շինություն, 1 բազմամյա տնկի եւ 3 հողամաս: 2019 թվականի ընթացքում որեւէ անշարժ գույք չի գնել, սակայն Վարդանյանի տարեկան հայտարարագրում «Տվյալ տարվա սկզբում առկա անշարժ գույքը» դաշտում անշարժ գույքերը 7-ի փոխարեն թվով 16 են՝ 1 անհատական բնակելի տուն, 1 ամառանոց, բազմաբնակարան շենքում 1 ոչ բնակելի տարածք, հողին ամրակցված 3 այլ անշարժ գույք եւ 10 հողամաս: Ստացվում է, որ պատգամավոր Վարդանյանը պաշտոնը ստանձնելիս չի ներկայացրել իր անշարժ գույքի մեծ մասը՝ 16-ի փոխարեն հայտարարագրելով միայն 7-ը: Բացի այդ՝ Վարդանյանի 2019 թվականին ներկայացրած տարեկան հայտարարագրից իմանում ենք, որ հողամասերից 4-ը գնվել է 2011 թվականին, երբ նա դեռ քաղաքաշինության նախարարի պաշտոնն էր զբաղեցնում: Վարդանյանի՝ 2011 թվականի հայտարարագրում այդ տարվա ընթացքում գնված հողամասերի վերաբերյալ որևէ նշում չկա, այնինչ պետք է լիներ: Նշենք նաեւ, որ 2011 թվականին Վարդանյանի դրամական միջոցները տարեսկզբին եղել են 120 հազար ԱՄՆ դոլար, տարեվերջին՝ 128 հազար ԱՄՆ դոլար, իսկ տարեկան եկամուտը կազմել է ընդամենը 3 մլն 536 հազար ՀՀ դրամ։ «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Վարդեւան Գրիգորյանը պաշտոնը ստանձնել է 2017 թվականի մայիսի 18-ից: Պաշտոնը ստանձնելիս, ըստ հայտարարագրի, ունեցել է 4 անշարժ գույք: 2017, 2018 եւ 2019 թվականներին պատգամավորը նոր անշարժ գույք ձեռք չի բերել, սակայն 2019 թվականի տարեկան հայտարարգրում հայտարարագրել է 5 անշարժ գույք՝ բնակարան: Ստացվում է, որ Գրիգորյանը նույնպես ունեցել է բնակարան, որը չի հայտարարագրել պաշտոնը ստանձնելիս: «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Անի Սամսոնյանը պաշտոնը ստանձնել է 2019 թվականի հունվարի 14-ից: Պաշտոնը ստանձնելիս, ըստ հայտարարագրի, Սամսոնյանը որեւէ անշարժ գույք չի ունեցել: Սակայն պարզվում է, որ իրականում ունեցել է 1 բնակարան, որը չի հայտարարագրել: 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում «Տվյալ տարվա սկզբում առկա անշարժ գույքը» դաշտում նախկինում չհայտարարագրված բնակարանն արդեն նշել է: «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Հարություն Բաբայանը պաշտոնավարում է 2019 թվականի հունվարի 14-ից: Պաշտոնը ստանձնելիս, ըստ հայտարարագրի, Բաբայանը նույնպես չի ունեցել որեւէ անշարժ գույք: Սակայն իրականում ունեցել է 1 բնակարան, որը չի հայտարարագրել պաշտոնը ստանձնելիս: Արդեն 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում «Տվյալ տարվա սկզբում առկա անշարժ գույքը» դաշտում Բաբայանը նշել է նախկինում չհայտարարագրած անշարժ գույքը: «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Սարիկ Մինասյանը պաշտոնավարումը սկսել է 2019 թվականի հունվարի 14-ից: Պաշտոնը ստանձնելիս Մինասյանը հայտարարագրել է 2 ավտոմեքենա՝ Hyundai Elantra եւ Mercedes Benz մակնիշների: 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրի «Տվյալ տարվա սկզբում առկա տրանսպորտի միջոցը» դաշտում Մինասյանը հայտարարագրել է միայն Hyundai մակնիշի ավտոմեքենան, որը այդ տարվա ընթացքում վաճառել է եւ գնել 2008 թվականի արտադրության Mercedes մակնիշի ավտոմեքենա՝ ընդամենը 520 հազար ՀՀ դրամով: Եթե սա նույն Mercedes մակնիշի ավտոմեքենան է, որը հայտարարագրված էր նաեւ պաշտոնը ստանձնելիս, ապա Մինասյանը պաշտոնավարման ընթացքում ձեռքբերած մեքենան ներկայացրել է որպես մինչեւ պաշտոնավարումը արդեն իսկ ունեցած շարժական գույք: Mercedes մակնիշի ավտոմեքենան Մինասյանը ձեռք է բերել 2019 թվականի օգոստոսի 15-ին։ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Ռուբիկ Ստեփանյանը պաշտոնավարումը սկսել է 2019 թվականի հունվարի 14-ից: Պաշտոնը ստանձնելիս Ստեփանյանը հայտարարագրել է 1 անշարժ գույք՝ ամառանոց: Պաշտոնավարման տարում՝ 2019 թվականին, Ստեփանյանը որեւէ նոր անշարժ գույք չի գնել, սակայն նրա՝ 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում առկա է 2 անշարժ գույք: Ստացվում է, որ Ստեփանյանը պաշտոնը ստանձնելիս նույնպես ունեցել է 2 անշարժ գույք, որոնցից մեկը չի ներկայացրել: «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Սրբուհի Գրիգորյանը պաշտոնը ստանձնել է 2019 թվականի հունվարի 14-ին: Պաշտոնը ստանձնելիս նա, ըստ հայտարարագրի, ունեցել է 2 անշարժ գույք՝ 1 բնակարան եւ 1 հողամաս: Պաշտոնավարման տարում անշարժ գույքի ձեռքբերման գործարք չի կատարել, սակայն 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում «Տվյալ տարվա սկզբում առկա անշարժ գույքը» դաշտում Գրիգորյանի անշարժ գույքերի թիվը կրկնապատկվել է. նա Հայտարարագրել է 4 անշարժ գույք՝ 1 բնակարան եւ 3 հողամաս: Ստացվում է, որ Գրիգորյանը պաշտոնը ստանձնելիս նույնպես ունեցել է 4 անշարժ գույք, սակայն հայտարարագրման է ներկայացրել միայն դրանցից երկուսը: «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գուրգեն Բաղդասարյանը պաշտոնը ստանձնել է 2019 թվականի հունվարի 14-ին: Պաշտոնը ստանձնելիս, ըստ հայտարարագրի, ունեցել է 3 անշարժ գույք՝ 1 հողամաս եւ 2 բնակարան: 2019 թվականի տարեկան հայտարարագրում «Տվյալ տարվա սկզբում առկա անշարժ գույքը» դաշտում Բաղդասարյանի անշարժ գույքերի թիվը դարձել է 4՝ 1 հողամաս եւ 3 բնակարան, սակայն պաշտոնավարման տարում բնակարան չի գնել: Այսինքն՝ բոլոր 4 անշարժ գույքերն էլ նա ունեցել է մինչեւ պաշտոնավարելը, սակայն դրանցից մեկը հայտարարագրում չի երեւում: Այսպիսով՝ ուսումնասիրելով հիշյալ պատգամավորների ներկայացրած հայտարարագրերը՝ տեսնում ենք, որ շատերի մոտ կան անհամապատասխանություններ: Արդեն մոտ 3 ամիս է՝ հրապարակվել են հայտարարատու պաշտոնատար անձանց հայտարարագրերը, սակայն կոռուպցիայի կանխարգեման հանձնաժողովը մինչ օրս չի զբաղվել վերոնշյալ խնդիրներով, որոնցում կարող են լինել նաեւ կոռուպցիոն ռիսկեր: Նարեկ Մարտիրոսյան

13:32 - 21 սեպտեմբերի, 2020

Ինչպես ճիշտ կարդալ պաշտոնյաների հայտարարագրերը․ փաստաթուղթը՝ մանիպուլյացիայի պարարտ հող

«Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն՝ հայտարարատու պաշտոնատար անձինք պարտավոր են Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովին ներկայացնել պաշտոնը ստանձնելու, տարեկան եւ պաշտոնը դադարեցնելու վերաբերյալ գույքի, եկամտի եւ շահերի հայտարարագիր, իսկ հայտարարատու պաշտոնատար անձանց հետ համատեղ բնակվող անձինք՝ միայն տարեկան հայտարարագիր: Այս գործընթացը կատարվում է հանրային ծառայության անցած անձանց թափանցիկությունն ապահովելու, ինչպես նաեւ կոռուպցիոն ռիսկերը բացահայտելու կամ կոռուպցիոն ռիսկերից խուսափելու համար: Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովն իր գործառույթների եւ լիազորությունների շրջանակում կանոնակարգում է հայտարարագրման գործընթացը, ստուգում եւ վերլուծում հայտարարագրերը, քննում եւ լուծում հայտարարագրման վերաբերյալ առկա խախտումների վերաբերյալ գործերը եւ այլն: Օրինակ` 2019 թվականին Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը հարուցել է վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ 294 գործի վարույթ՝ 2018 թվականի տարեկան հայտարարագիրը «Հանրային ծառայության մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված ժամկետում չներկայացնելու, հայտարարագրի լրացման պահանջների խախտմամբ ներկայացնելու, հայտարարագրում անզգուշությամբ սխալ կամ ոչ ամբողջական տվյալ ներկայացնելու առերեւույթ հատկանիշներով: Բացի հանձնաժողովի կատարած աշխատանքը` հայտարարատու պաշտոնատար անձանց ներկայացրած հայտարարագրերը ստուգելու, վերլուծելու, խախտումներն ու կոռուպցիոն բնույթի գործարքները բացահայտելու գործում մեծ դեր ունեն նաեւ հայտարարագրերն ուսումնասիրող լրագրողներն ու անհատները: Սակայն միայն կարդալը բավարար չէ վերլուծելու համար, անհրաժեշտ է կարողանալ ճիշտ կարդալ հայտարարագրերը: Պաշտոնը ստանձնելու հայտարարագիր Հայտարարատու պաշտոնատար անձինք պաշտոնը ստանձնելիս պարտավորվում են հայտարարագրել իրենց անշարժ եւ շարժական գույքը, արժեթղթերը եւ այլ ներդրումները, հանձնած փոխառությունները, 8 մլն ՀՀ դրամը գերազանցող ցանկացած գույք, դրամական միջոցները եւ ստացված եկամուտները՝ պաշտոնը ստանձնելու դրությամբ: Ընդ որում՝ ստացված եկամուտները հաշվվում են եւ հայտարարագրման ենթակա են պաշտոնը ստանձնելու տարվա հունվարի 1-ից մինչեւ պաշտոնը ստանձնելու օրը: Պաշտոնը ստանձնելու եւ տարեկան հայտարարագրերը համեմատելիս հիմնական վրիպակը ստացված եկամուտների վերաբերյալ է լինում, քանի որ դեպքեր կան, երբ հայտարարագիր կարդացողը հաշվի չի առնում պաշտոնավարման ամիսն ու օրը, բացի այդ՝ մինչեւ պաշտոնավարելը ստացված եկամուտները կարող են ներառվել նաեւ տարեկան հայտարարագրում՝ այդպիսով առաջացնելով տարընկալումների հավանականություն: Դիտարկենք մամուլում հրապարակված մի քանի օրինակ՝ առավել լավ պատկերացնելու համար: Armdaily.am լրատվական կայքն իր «հայտարարագիր» բաժնում 2020 թվականի մարտի 21-ին հրապարակել էր «Պաշտոն ստանալուց հետո Գեղամ Գեւորգյանի եկամուտներն աճել են» վերտառությամբ նյութ, որտեղ գյուղատնտեսության արդեն նախկին նախարար Գեղամ Գեւորգյանի (2019 թվականի ապրիլից՝ ՏՄՊՊՀ նախագահ)՝ այդ պաշտոնը ստանձնելու եւ տարեկան հայտարարագրերի համեմատության արդյունքում եկել էր եզրահանգման, թե պաշտոնյայի եկամուտներն աճել են, քանի որ պաշտոնը ստանձնելու հայտարարագրում Գեւորգյանի եկամուտը եղել է 12 մլն 917 հազար ՀՀ դրամ, իսկ տարեկան հայտարարագրում նշված է 15 մլն 828 հազար ՀՀ դրամ: Այստեղ կա մի կարեւոր կետ, որը նյութի հեղինակը հաշվի չի առել կամ աչքից վրիպել է: Գեղամ Գեւորգյանի հայտարարագրած 12 մլն 917 հազար ՀՀ դրամը պաշտոնատար անձի պաշտոնը ստանձնելու տարվա հունվարի 1-ից մինչեւ պաշտոնը ստանձնելու օրը ստացած եկամուտն է: Գյուղատնտեսության նախկին նախարար Գեղամ Գեւորգյանը պաշտոնը ստանձնել է 2018 թվականի հոկտեմբերի 15-ին, հետեւաբար՝ նշված եկամուտը նրա 9.5 ամսվա եկամուտն է: Տարեկան հայտարարագրում գյուղատնտեսության այդժամանակվա նախարար Գեղամ Գեւորգյանը ողջ տարվա համար հայտարարագրել է 15 մլն 828 հազար ՀՀ դրամ, որի մեջ ներառված է նաեւ պաշտոնը ստանձնելիս հայտարարագրած 12 մլն 917 հազար ՀՀ դրամը, որը Գեւորգյանը ստացել է նշված երկու աղբյուրներից (աշխատանքներից) եւ այլ եկամուտների մի մասից: Այսինքն՝ հայտարարագրած եկամտի 12 մլն 917 հազար ՀՀ դրամը Գեղամ Գեւորգյանը ստացել է մինչեւ պաշտոնավարելը: Հետեւաբար՝ պաշտոնավարումից հետո նրա եկամուտը կազմել է 2 մլն 911 հազար ՀՀ դրամ: Բացի այդ՝ երկու հայտարարագրերում էլ նախկին նախարարը նշել է ստացված այլ եկամուտների մասին, որը չի գոյացել աշխատավարձից: Եթե դիտարկենք միայն աշխատավարձից ստացված եկամուտները, ապա մինչ նախարարի պաշտոնը զբաղեցնելը՝ Գեղամ Գեւորգյանը ամսական միջին կտրվածքով ստացել է 1 մլն 183 հազար ՀՀ դրամ աշխատավարձ, իսկ ահա պաշտոնավարելուց հետո նրա աշխատավարձը կազմել է 938 հազար ՀՀ դրամ: Նշենք, որ պաշտոնավարելուց հետո ստացած 2 մլն 344 հազար ՀՀ դրամը նախարարի 2.5 ամսվա աշխատավարձն է, քանի որ նա պաշտոնավարումը սկսել է 2018 թվականի հոկտեմբերի 15-ից: Եթե դիտարկենք Գեղամ Գեւորգյանի ստացած ողջ եկամուտները, ապա այս դեպքում էլ եկամտի աճ չի եղել: Պաշտոնը ստանձնելու հայտարարագրում Գեւորգյանի այլ եկամուտները կազմել են 1 մլն 675 հազար ՀՀ դրամ, տարեկան հայտարարագրում՝ 2 մլն 242 հազար ՀՀ դրամ, այսինքն՝ ավելացել են 567 հազար ՀՀ դրամով: Մինչ նախարարի պաշտոնը զբաղեցնելը՝ Գեւորգյանի ողջ եկամուտը կազմել է ամսական 1 մլն 360 հազար ՀՀ դրամ, պաշտոնը ստանձնելուց հետո՝ 1 մլն 164 հազար ՀՀ դրամ, այսինքն՝ նվազել է: Այսպիսով՝ Armdaily-ի պնդումը, թե պաշտոն ստանալուց հետո Գեղամ Գեւորգյանի եկամուտներն աճել են, չի համապատասխանում իրականությանը կամ առնվազն մանիպուլյատիվ է: «Արայիկ Հարությունյանի եկամուտներն աճել են. ինչ ունեցվածք ունի նախարարը» վերտառությամբ հրապարակմամբ էլ ArmDaily-ն ներկայացրել էր ԿԳՄՍ նախարար Արայիկ Հարությունյանի հայտարարագրերը: Պետք է նշել, որ, իրոք, պաշտոնը ստանձնելուց հետո Արայիկ Հարությունյանի եկամուտները աճել են, սակայն հրապարակման մեջ կան որոշակի անճշտություններ՝ հայտարարագրի կարդալու եւ այն ճիշտ մատուցելու առումով: Հեղինակը գրել է, թե պաշտոնը ստանձնելու օրվա դրությամբ Արայիկ Հարությունյանի դրամական միջոցները կազմել են 480 հազար դրամ, իսկ եկամուտները` 1,841,688.00 դրամ, որը գոյացել է աշխատավարձից: Սակայն պաշտոնական պարտականությունները ստանձնելու հունվարի 1-ից մինչեւ պաշտոնը ստանձնելու օրը հայտարարագրած եկամուտների միայն մի մասն է գոյացել աշխատավարձից: Սա կարեւոր է ընդգծել, քանի որ 1 մլն 842 հազար ՀՀ դրամ եկամտի միայն 689 հազար ՀՀ դրամն է եղել աշխատանքի վարձատրություն: Եկամտի մնացած մասը գոյացել է ստացված փոխառություններից (վարկերից): Նաեւ կարեւոր է նշել, որ աշխատավարձից ստացված 689 հազար ՀՀ դրամը Արայիկ Հարությունյանի 4.5 ամսվա եկամուտն է, քանի որ նա պաշտոնը զբաղեցրել է 2018 թվականի մայիսի 11-ին: Հետեւաբար, մինչեւ պաշտոնը ստանձնելը՝ Արայիկ Հարությունյանի միայն աշխատավարձից ձեւավորված մեկ ամսվա եկամուտը կազմել է 154 հազար ՀՀ դրամ: Արդեն տարեկան հայտարարագրում Արայիկ Հարությունյանը հայտարարագրել է ընդհանուր 7 մլն 716 հազար ՀՀ դրամ եկամուտ, որի մի մասը նույնպես գոյացել է ստացված փոխառություններից (վարկերից): Միայն աշխատավարձից ստացված եկամուտը կազմում է 6 մլն 48 հազար ՀՀ դրամ, այսինքն՝ ամսական 806 հազար ՀՀ դրամ: Այսպիսով՝ կարեւոր է ընդգծել նաեւ փոխառություն/վարկերից ստացված եկամուտները, քանի որ դրանք կապված չեն պաշտոնավարման հետ եւ կարող են տպավորություն ստեղծել, թե պաշտոնատար անձի ամբողջ եկամուտը գոյացել է աշխատավարձից: Երրորդ օրինակը, թերեւս ամենաակներեւ մանիպուլյատիվ ձեւակերպումներ պարունակող հրապարակումն է՝ դարձյալ ArmDaily-ից: 2020 թվականի ապրիլի 11-ին Armdaily-ն հրապարակել էր «Պատգամավոր դառնալուց հետո Լենա Նազարյանի եկամուտներն աճել են. նա բնակարան է ձեռք բերել» վերտառությամբ նյութ, որը կրկին մանիպուլյատիվ եւ իրականությանը չհամապատասխանող ձեւակերպումներ ունի՝ սկսած վերնագրից: Նյութի հեղինակը գրել է, թե 2017 թվականին պատգամավոր ընտրվելուց հետո Նազարյանը որպես անշարժ գույք հայտարարագրել է մեկ առանձնատուն, նրա դրամական միջոցները կազմել են 1մլն դրամ, իսկ եկամուտ չի եղել, իսկ պատգամավոր դառնալուց հետո նա 27.2մլն դրամով ձեռք է բերել բնակարան: Միայն այս մեկ պարբերությունում կարելի է հաշվել առնվազն մեկ կեղծ եւ մեկ մանիպուլյատիվ ձեւակերպում: «Պատգամավոր ընտրվելուց հետո տիկին Նազարյանը որպես անշարժ գույք հայտարարագրել է մեկ առանձնատուն» ձեւակերպումը չի համապատասխանում իրականությանը, քանի որ պաշտոնը ստանձնելու հայտարարագրում արդեն իսկ նշված է այն առանձնատունը, որի մասին գրել է ArmDaily-ն: Հետեւաբար՝ Լենա Նազարյանը նշված առանձնատունն ունեցել է մինչեւ պաշտոնը ստանձնելը եւ ոչ պաշտոնը ստանձնելուց հետո: ArmDaily-ն գրել է, թե Նազարյանի դրամական միջոցները նույնն են մնացել 2017 թվականի տարեկան հայտարարագրում, սակայն եկամուտներն աճել են` 28,192,000.00 դրամ, որից 24,480,000.00 դրամը ստացած վարկերից է եղել: Նշված թվերը համապատասխանում են հայտարարագրի տվյալներին։ Բայց դրանց ներկայացման ձեւը տպավորություն է ստեղծում, թե պատգամավորը պաշտոնը ստանձնելուց անմիջապես հետո 27․2մլն դրամով ձեռք է բերել բնակարան, հետո նրա եկամուտները աճել են՝ դառնալով 28 մլն 192 հազար ՀՀ դրամ, որի մեծ մասը վարկերից է եղել։ Սակայն, համեմատելով բնակարանի արժեքը ստացած փոխառության (վարկի) հետ, կարելի է ենթադրել, որ Լենա Նազարյանը բնակարանը ձեռք է բերել վարկի միջոցով: Նազարյանի եկամուտները՝ չհաշված ստացված վարկերը, կազմել են 3 մլն 712 հազար ՀՀ դրամ, որը նրա 7.5 ամսվա եկամուտն է, քանի որ նա պաշտոնավարումը սկսել է 2017 թվականի մայիսի 18-ից: Հետեւաբար, Նազարյանի մեկ ամսվա աշխատավարձը կազմել է 495 հազար ՀՀ դրամ: Տեքստի հաջորդ պարբերության մեջ գրված է․ «2018 թվականի հայտարարագրում Նազարյանի եկամուտները նվազել են` 6,537,640.00 դրամ»: Տեղեկությունը համապատասխանում է Լենա Նազարյանի՝ 2018 թվականի տարեկան հայտարարագրում առկա տվյալին, սակայն կայքը չի նշել, որ 6մլն 538 հազար ՀՀ դրամը գոյացել է աշխատանքի վարձատրությունից։ Քանի որ 2017 թվականին Լենա Նազարյանը վարկային միջոցներով բնակարան է ձեռք բերել, տպավորություն է ստեղծվում, թե 2018 թվականին պատգամավորի եկամուտները նվազել են՝ ի տարբերություն 2017-ի: Սակայն, եթե դիտարկենք միայն աշխատավարձից ստացված եկամուտները, քանի որ փոխառություններից ստացված եկամուտները որեւէ կապ չունեն աշխատանքային գործունեության հետ, ապա Նազարյանի եկամուտները ոչ միայն չեն նվազել, այլեւ մի փոքր աճել են՝ կազմելով 545 հազար ՀՀ դրամ: Այսպիսով՝ ներկայացված օրինակները վկայում են, որ պաշտոնյաների գործունեության թափանցիկության համար կարեւոր է ոչ միայն վերարտադրել նրանց հայտարարագրերում նշված թվերը, այլեւ դրանք համեմատել ու վերլուծել ճիշտ եւ կատարել հիմնավորված պնդումներ՝ մանիպուլյատիվ ձեւակերպումներից զերծ մնալու համար: Տարեկան հայտարարագիր Մինչեւ 2019 թվականը՝ հայտարարատու պաշտոնատար անձինք տարեկան հայտարարագրում պարտավորվում էին հայտարարագրել միայն հարկային տարում ձեռք բերված եւ օտարված անշարժ եւ շարժական գույքը, թանկարժեք գույքը, արժեթղթերը եւ այլ ներդրումներ, հանձնած կամ վերադարձրած փոխառությունները, դրամական միջոցները եւ եկամուտները՝ հարկային տարում: Արդեն 2019 թվականի հայտարարագրում որոշակի փոփոխություններ եղան, որոնց արդյունքում հայտարարատու անձինք պարտավորվում են հայտարարագրել տվյալ տարվա սկզբում առկա անշարժ եւ շարժական գույքը, ինչպես նաեւ թանկարժեք գույքը, տվյալ տարվա ընթացքում ձեռք բերված եւ օտարված շարժական եւ անշարժ գույքը, ինչպես նաեւ թանկարժեք գույքը, տվյալ տարվա վերջում առկա անշարժ եւ շարժական գույքը, ինչպես նաեւ թանկարժեք գույքը, արժեթղթերը եւ այլ ներդրումները, հանձնված եւ վերադարձված փոխառությունները, բանկային ավանդները, դրամական միջոցները եւ ստացված եկամուտները: «Նոր տրամաբանությունը վերլուծություն անելու եւ հնարավոր կոռուպցիոն ռիսկերը բացահայտելու համար է: Հանձնաժողովի առաջարկությամբ այժմ ավելի շատ տվյալներ են ենթակա հայտարարագրման, քան նախկինում էր: Դա վերաբերում է հիմնականում գույքի ու եկամուտների ծագման աղբյուրին: Նախկինում հայտարարատու պաշտոնատար անձինք կարող էին չներկայացնել եկամտի կամ խնայողության ծագման աղբյուրը: Հիմա պարտադիր պետք է նարկայացնեն, թե որտեղից իրենց այդ գումարը: Եվ սա վերլուծության համար էական նշանակություն ունի»,- Infocom-ի հետ զրույցում ասաց Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի նախագահ Հայկուհի Հարությունյանը: Մեր հարցին՝ հնարավո՞ր է հայտարարատու անձինք թաքցնեն հայտարարագրման ենթակա գույքն ու եկամուտները, Հարությունյանը բացասական պատասխան տվեց՝ նշելով, որ օրենսդրական փոփոխությունների արդյունքում այլեւս որեւէ տվյալ հայտարարատու պաշտոնյայի կողմից դիտավորությամբ թաքցնելու հնարավորությունը նվազել է: «Հանձնաժողովը նոր փոփոխությունների արդյունքում արդեն հասանելիություն ունի բանկային գաղտնիք հասկացությանը․ եթե հայտարարատու պաշտոնատար անձինք նախկինում կարող էին բանկային հաշվին առկա գումարները չհայտարարագրել՝ մտածելով, որ որեւէ աղբյուրից դա հայտնի դառնալ չի կարող, հիմա արդեն դրա հնարավորությունը սահմանափակվում է»,- նշեց Հանձնաժողովի նախագահը: Ինչ վերաբերում է հայտարարագրերում առկա պարտադիր եւ պաշտպանված դաշտերին, ապա նոր հայտարարագրերում պաշտպանված կարող են լինել բացառապես անձնական տվյալներին վերաբերող տողերը: Դրանք են` հանրային ծառայության համարանիշը, հաշվառման եւ փաստացի բնակության հասցեները, էլ. փոստի հասցեն, հեռախոսահամարը եւ նշումների համար նախատեսված տողը: «Այս մասով ունենք տեխնիկական խնդիր՝ տեխնիկական բազայի տեսանկյունից: Իրականում, մեր ամբողջ նպատակն ավելի շատ տվյալներ հասանելի դարձնելն էր հանրությանը, ու չափազանց փոքր թվով տվյալներ էինք փակել, որոնք վերաբերում էին բացառապես հասցեներին եւ երրորդ կողմի տվյալներին: Հիմա աշխատում ենք, որ երրորդ անձանց վերաբերյալ անուն ազգանունները եւ հասցեները պաշտպանված լինեն: Գույքային տվյալները չեն կարող պաշտպանված լինել՝ բացառությամբ այն դեպքերի, երբ կոդավորման մեջ խնդիր է եղել: Դա համակարգային խնդիր չէ, կարող է առանձին մարդկանց մոտ հանդիպել»,- ասաց Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի նախագահ Հայկուհի Հարությունյանը՝ հավելելով, որ արդեն իսկ աշխատում են տեխնիկական խնդիրները վերացնելու ուղղությամբ, եւ այժմ հայտարարագրերի տվյալներն օգտագործելուց առաջ ցանկալի է զանգել ու նախապես ճշտել դրանք։ Նարեկ Մարտիրոսյան

15:37 - 29 հուլիսի, 2020