Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն

Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպությունը (ԱՀԿ) Միավորված Ազգերի Կազմակերպությանը պատկանող միջկառավարական կազմակերպություն է։ Կենտրոնական գրասենյակը Ժնեւում է։

Հիմնվել է 1948 թվականի ապրիլի 7-ին, երբ ՄԱԿ-ի անդամ 26 երկրի կողմից ընդունվեց եւ հաստատվեց ԱՀԿ կանոնադրությունը։ Ամեն տարի ապրիլի 7-ը աշխարհում նշվում է որպես «Առողջության համաշխարհային օր»։ ԱՀԿ-ն, հաշվելով 193 անդամ պետություններ, նպատակ ունի բոլոր ժողովուրդներին բարձրացնել առողջապահության ամենաբարձր մակարդակի։

Ըստ իր սահմանադրության ԱՀԿ-ն ունի երկու գլխավոր ֆունկցիա՝

  1. գործել որպես ղեկավար մարմին առողջապահության բնագավառում
  2. նպաստել տեխնիկական համագործակցությանը անդամ պետությունների ներսում՝ ի հօգուտ առողջապահության համակարգի զարգացման։

ԱՀԿ-ն իր ֆունկցիաներն իրականացնում է երեք հիմնական մարմինների միջոցով՝ Առողջապահության համաշխարհային ժողով, Գործադիր խորհուրդ եւ Քարտուղարություն։

Հայաստանի Հանրապետությունը ԱՀԿ անդամ է 1994 թվականի օգոստոսից, եւ այդ ժամանակից էլ Հայաստանում ստեղծվել է ԱՀԿ-յան ներկայացուցչություն։ 

Վահագն Խաչատուրյանն ընդունել է ԱՀԿ եվրոպական տարածաշրջանային գրասենյակի տնօրեն Հանս Կլյուգեին

Վահագն Խաչատուրյանն ընդունել է ԱՀԿ եվրոպական տարածաշրջանային գրասենյակի տնօրեն Հանս Կլյուգեին

Հանրապետության նախագահ Վահագն Խաչատուրյանն այսօր ընդունել է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) եվրոպական տարածաշրջանային գրասենյակի տնօրեն Հանս Կլյուգեին: Այս մասին հայտնում են նախագահի աշխատակազմից։ Ողջունելով հյուրին՝ նախագահ Խաչատուրյանը նշել է, որ Հանս Կլյուգեն ներկայացնում է մի կազմակերպություն, որը հատկապես Covid-19 համավարակի ընթացքում շատ ճանաչելի դարձավ: Նախագահի խոսքով՝ համավարակը փորձություն էր, որն ԱՀԿ-ն իր հնարավորությունների սահմանում կարողացավ կառավարել: ԱՀԿ եվրոպական տարածաշրջանային գրասենյակի տնօրենը շնորհակալություն է հայտնել ընդունելության համար և նշել, որ Հայաստանը հատկապես առողջության առաջնային պահպանման ուղղությամբ վերջին տարիներին կարևոր քայլեր է ձեռնարկել և ձեռքբերումներ ունի: Հանս Կլյուգեն ողջունել է Առողջապահության նախարարության և Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության երկամյա` 2022-2023թթ․ համագործակցության համաձայնագրի ստորագրումը, որը տեղի է ունեցել այսօր և ընդգրկում է առողջապահության ամենատարբեր ոլորտներ և ուղղություններ: ԱՀԿ եվրոպական տարածաշրջանային գրասենյակի տնօրենը վստահեցրել է, որ ԱՀԿ-ն ապագայում ևս կշարունակի սերտ փոխգործակցությունն ու աջակցությունը Հայաստանին:
22:47 - 28 ապրիլի, 2022
Հայաստանն ԱՀԿ-ի հետ համաձայնագիր է ստորագրել որակյալ առողջապահությունը բոլորին հասանելի դարձնելու նպատակով

 |armenpress.am|

Հայաստանն ԱՀԿ-ի հետ համաձայնագիր է ստորագրել որակյալ առողջապահությունը բոլորին հասանելի դարձնելու նպատակով |armenpress.am|

armenpress.am: ՀՀ առողջապահության նախարար Անահիտ Ավանեսյանը և ԱՀԿ եվրոպական տարածաշրջանային գրասենյակի տնօրեն դոկտոր Հանս Հենրի Պ. Կլյուգեն ապրիլի 28-ին ստորագրել են համագործակցության երկամյա համաձայնագիր։ Նպատակն է բոլորին հասանելի դարձնել որակյալ առողջապահությունը, առողջապահական արտակարգ իրավիճակներից արդյունավետ պաշտպանությունը:  Համաձայնագրում սահմանվում են ԱՀԿ-ի և ՀՀ կառավարության միջև 2022-2023 թվականների համագործակցության առաջնահերթությունները, որոնց նպատակն է աջակցել ՀՀ առողջապահության նախարարությանը առողջապահական ազգային նպատակներին հասնելու գործում՝ սերտորեն համագործակցելով քաղաքացիական հասարակության, գործընկերների և այլ հիմնական շահագրգիռ կողմերի հետ:   «Առողջապահության նախարարության և ԱՀԿ-ի միջև համագործակցությունն առանցքային է, որպեսզի կարողանանք հասնել առողջապահական այն հիմնաքարային ցուցանիշներին, որոնց ձգտում է ՀՀ կառավարությունը: Ուրախ եմ նշել, որ Կառավարության 2021-2026 թվականների ռազմավարությունը ներառում է առողջապահական այնպիսի ցուցանիշներ, որոնք համահունչ են համաշխարհային օրակարգին: Այս ոլորտում ԱՀԿ-ի հետ մեր ջանքերի մեկտեղումը կարևոր է ինչպես ազգային, այնպես էլ գլոբալ նպատակներին հասնելու տեսանկյունից։  Հաշվի առնելով COVID-19 համավարակի աստիճանական նահանջը, մենք, բարեբախտաբար, կարող ենք կրկին ուղղել մեր ջանքերն ու ռեսուրսները դեպի գլոբալ առողջապահական սպառնալիքներ, որոնք դեռևս առկա են: Այդուհանդերձ համավարակի ընթացքում իրականացված աշխատանքներն ու ձեռքբերված փորձառությունը մեզ թույլ կտան առաջիկայում առավել համակարգված պայքարել հարային առողջության ոլորտում հնարավորին վտանգների դեմ։ 2022-2023 թվականների Համագործակցության երկամյա համաձայնագրի շրջանակում առավել ուշադրություն կդարձնենք մեզ համար կարևորագույն այնպիսի ոլորտներին, ինչպիսիք են համընդհանուր առողջապահական ծածկույթի ապահովումը, առողջապահական համակարգի հզորացումը, առողջապահական արտակարգ իրավիճակներից պաշտպանությունը, առողջ ապրելակերպի խթանումն», - նշեց ՀՀ առողջապահության նախարար Անահիտ Ավանեսյանը։ Երկամյա համաձայնագիրը հիմնված է ԱՀԿ-ի և ՀՀ կառավարության միջև երկարատև գործընկերության ընթացքում արձանագրված ձեռքբերումների վրա, որոնց թվում են նաև ծխախոտի դեմ պայքարը, արտակարգ իրավիճակներին արձագանքելու պատրաստվածությունը, արդյունավետ արձագանքը COVID-19 համավարակին, հոգեկան առողջությունը:   Այն համահունչ է հանրային առողջապահության միջազգային ռազմավարական այնպիսի նպատակներին, ինչպիսիք են ԱՀԿ Աշխատանքի եվրոպական ծրագիրը և առողջապահությանը վերաբերող Կայուն զարգացման նպատակները:  «Այսօր ստորագրված համաձայնագրով Հայաստանի օրակարգում առավել առաջնային է դառնում առողջությունը և կարևորվում է դրա նշանակությունը՝ որպես մարդու հիմնարար իրավունք և զարգացման առանցքային առաջնահերթություն ավելի լավ տնտեսության, խաղաղության և անվտանգության համար։  ԱՀԿ-ի և ՀՀ կառավարության միջև համագործակցությունը երկար և արդյունավետ է եղել, և մենք կշարունակենք աշխատել սերտորեն առաջ տանելու առողջապահական ազգային օրակարգը, առողջապահական համակարգի հզորացումը, համընդհանուր առողջապահական ծածկույթի ապահովումը, առողջապահական արտակարգ իրավիճակներից պաշտպանությունը, առողջ ապրելակերպի խթանումը։ Կարևորում եմ նաև պատվաստանյութերի և պատվաստումների կարևորությունը, որոնք հիմք են հանրային առողջապահական գործող համակարգերի համար»,-առանձնացրեց  ԱՀԿ եվրոպական տարածաշրջանային գրասենյակի տնօրեն դոկտոր Կլյուգեն: Դոկտոր Կլյուգեն ընդգծեց իմունիզացիայի կարևորությունը՝ որպես հանրային առողջապահության միջոց, ինչպես նաև այն, որ դրա միջոցով փրկվել են միլիոնավոր կյանքեր և հորդորեց շարունակել համատեղ ջանքերը՝ ավելացնելու COVID-19 դեմ պատվաստումները մարդկանց, առողջապահական համակարգերը և բուժաշխատողներին պաշտպանելու համար:
15:34 - 28 ապրիլի, 2022
Հանրային սննդի օբյեկտներում եթե առանց հաճախորդի պահանջի աղաման դրվի սեղանին, տնտեսվարողը կտուգանվի. նախագիծ |tert.am|

Հանրային սննդի օբյեկտներում եթե առանց հաճախորդի պահանջի աղաման դրվի սեղանին, տնտեսվարողը կտուգանվի. նախագիծ |tert.am|

tert.am: Առողջապահության նախարարությունը հանրային քննարկման է ներկայացրել «Առևտրի և ծառայությունների մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին» և «Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքում լրացումներ կատարելու մասին» օրենքների նախագիծ, որի համաձայն՝ հանրային սննդի օբյեկտներում կարգելվի է աղամանի առկայությունը սեղանի վրա, եթե դա հաճախորդը չի պահանջում: Օրենքների նախագիծը հրապարակվել է Իրավական կատերի նախագծերի հրապարակման միասնական կայքում։ Նախագծի հիմնավորման մեջ նշվում է, որ համաձայն ԱՀԿ-ի՝ կերակրի աղի քանակը չպետք է գերազանցի օրական 5 գրամը, սակայն Հայաստանում դրա օգտագործման ծավալը կրկնակի գերազանցում է կողմից սահմանված շեմը: Աղի ընդունման նվազեցումը ԱՀԿ-ի կողմից ճանաչվում է որպես առաջարկվող ամենածախսարդյունավետ միջամտություններից մեկը, որն ուղղված է ոչ վարակիչ հիվանդությունների տարածվածության նվազեցմանը: Ավելին՝ tert.am-ում
11:03 - 04 մարտի, 2022
Անահիտ Ավանեսյանն ընդունել է ՀՀ-ում ԱՀԿ նորանշանակ հատուկ ներկայացուցիչ Ջիհանե Թաուիլահին

Անահիտ Ավանեսյանն ընդունել է ՀՀ-ում ԱՀԿ նորանշանակ հատուկ ներկայացուցիչ Ջիհանե Թաուիլահին

Առողջապահության նախարար Անահիտ Ավանեսյանն ընդունել է Հայաստանում Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) նորանշանակ հատուկ ներկայացուցիչ Ջիհանե Թաուիլահին: Վերջինս իր նոր պաշտոնավարման կապակցությամբ հավատարմագրերն է հանձնել առողջապահության նախարարին: Շնորհավորելով հյուրին պաշտոնում նշանակվելու առթիվ` Անահիտ Ավանեսյանն ընդգծել է առողջապահության նախարարության և ԱՀԿ-ի արդյունավետ համագործակցությունը, հատկապես COVID-19-ի դեմ պայքարում, արտակարգ իրավիճակների, ինչպես նաև պատերազմական և հետպատերազմական շրջանում: «COVID-19-ի հետ կապված ստեղծվել է այնպիսի իրադրություն, որ առողջապահությունը մեր երկրում դարձել է առաջնահերթություն: Նոր` Օմիկրոն տեսակով պայմանավորված` պետք է անենք հնարավոր առավելագույնը կորոնավիրուսային համավարակի դեմ պայքարի շրջանակում նվազագույն ցուցանիշներ ունենալու համար»,- նշել է առողջապահության նախարարը: «Այս ամենում լուսավոր կետը թերևս քաղած դասերն են»,- արձագանքել է Ջիհանե Թաուիլահը: Առաքելության ղեկավարը ԱՀԿ-ի անունից իր երախտագիտություն է հայտնել նախարարությանը` տեղական և միջազգային գործընկերների հետ համագործակցության ուղղությամբ տարվող աշխատանքնրի համար` վստահեցնելով, որ Հայաստանը կշարունակի աջակցություն ստանալ: Հանդիպման ընթացքում անդրադարձ է կատարվել Եվրամիության կողմից ֆինանսավորվող ծրագրերից մեկին` «Ավելի ուժեղ միասին․ միջսահմանային արտակարգ իրավիճակների հակազդման համատեղ գործողություն Հայաստանի և Վրաստանի միջև», որի հիմնական նպատակն է նպաստել տարածաշրջանային համագործակցության մեխանիզմների ներդրմանը` հատուկ ուշադրություն դարձնելով կարողությունների ընդլայնմանն ու երկու երկրների առողջապահության բնագավառում արտակարգ իրավիճակների կառավարման համակարգերի ստեղծմանը` բարելավելով Հայաստանի և Վրաստանի առողջապահության համակարգերում միջսահմանային համագործակցությունը և անհետաձգելի բժշկական օգնության հասանելիության մակարդակը: Ծրագրով նախատեսված է Հայաստանում ստեղծել Արագ արձագանքման բժշկական թիմ, որը կհավաստագրվի ԱՀԿ-ի կողմից: «ԱՀԿ հայաստանյան գրասենյակը և ԱՀԿ եվրոպական տարածաշրջանային գրասենյակը լիովին հավատարիմ են երկրում ԱՀԿ հիմնական գործընկեր առողջապահության նախարարության հետ արդյունավետ համագործակցության հանձնառությանը»,- նշել է Ջիհանե Թաուիլահը:
20:48 - 27 հունվարի, 2022
ԱՀԿ-ն կոչ է արել չեղարկել Սուրբ ծննդյան տոնակատարությունները |factor.am|

ԱՀԿ-ն կոչ է արել չեղարկել Սուրբ ծննդյան տոնակատարությունները |factor.am|

factor.am: Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ) կոչ է արել խուսափել ավելորդ շփումներից և ճամփորդություններից ու կատարյալ Սուրբ Ծնունդ անցկացնել ընտանիքի հետ, հայտնում է Euronews-ը։ ԱՀԿ-ի ղեկավարությունը նախազգուշացրել է աշխարհում կորոնավիրուսի նոր՝«օմիկրոն» շտամի արագ տարածման հետ կապված ռիսկերի մասին: «Բոլորս հոգնել ենք այս համաճարակից, բոլորն էլ ցանկանում են ժամանակ անցկացնել ընկերների և ընտանիքի հետ։ Ավելի լավ է ինչ-որ միջոցառում չեղյալ հայտարարել, քան հետո զրկվել կյանքից: Ավելի լավ է չեղարկել այսօր և նշել ավելի ուշ, քան նշել այսօր և տխրել դրանից հետո: Ոչ ոք չի ցանկանում 12 ամսից կրկին նման իրավիճակում հայտնվել»,- ասել է ԱՀԿ գլխավոր քարտուղար Թեդրոս Գեբրեյեսուսը: Եվրոպական երկրները սկսել են սահմանափակող միջոցառումներ ձեռնարկել ԱՀԿ-ի կոչից շատ առաջ։ 
14:04 - 21 դեկտեմբերի, 2021
Ճապոնիան նոյեմբերի 30-ից կդադարեցնի նոր այցագրերի հանձնումն օմիկրոն շտամի հետ կապված իրավիճակի պատճառով |armenpress.am|

Ճապոնիան նոյեմբերի 30-ից կդադարեցնի նոր այցագրերի հանձնումն օմիկրոն շտամի հետ կապված իրավիճակի պատճառով |armenpress.am|

armenpress.am: Ճապոնիան նոյեմբերի 30-ից չեղարկում է օտարերկրացի գործարարների, ուսանողների եւ տեխնիկական ստաժորների համար մուտքի՝ մեկ ամսից էլ պակաս գործող զիջողությունները եւ կրկին դադարեցնում է նոր այցագրերի հանձնումը բոոլոր երկրների քաղաքացիների համար: Նոյեմբերի 29-ին այդ մասին լրագրողներին հայտարարել է Ճապոնիայի վարչապետ Ֆումիո Կիսիդան։ Կիսիդան ընդգծել է, որ դրանք ժամանակավոր միջոցներ են մինչեւ նոր շտամի հետ կապված իրավիճակի պարզաբանումը: Բացի դրանից, վարչապետը հայտարարել է, որ Ճապոնիան ընդլայնում է այն երկրների ցանկը, որոնցից մուտքի համար կգործեն սահմանափակումներ ճապոնացիների եւ Ճապոնիայում բնակվող օտարերկրացիների համար: Վարչապետի խոսքով՝ առայժմ ճապոնիայի տարածքում չեն հայտնաբերվել նոր շտամով վարակման դեպքեր: Սակայն ներկայումս բժշիկ մասնագետները ստուգում են մի մարդու, որը ժամանել է Նամիբիայից: Նրա մոտ հայտնաբերված է կորոնավիրուս, եւ այժմ բժիշկները կատարում են անալիզներ՝ հաստատելու համար օմիկրոն շտամի առկայությունը կամ բացակայությունը: Ճապոնիան նոյեմբերի 28-ից արգելել է նոր այցագրերի հանձնումն Աֆրիկայի ինը երկրների քաղաքացիներին: Խոսքը վերաբերում է Հարավաֆրիկյան Հանրապետությանը, էսվաթինին, Զիմբաբվեին, Նամիբիային, Բոթսվանային, Լեսոտոյին, Մոզամբիկին, Մալավիին եւ Զամբիային: Ճապոնիայի քաղաքացիները եւ երկարաժամկետ ճապոնական այցագրերով կամ կեցության վկայագրերով օտարերկրացիները, որոնք ժամանում են թվարկված պետությունների տարածքից, պարտավոր են անցնելու տասնօրա կարանտին հատուկ հյուրանոցներում: Անցյալ շաբաթ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ) կորոնավիրուսի В.1.1.529 շտամը, որը հայտնաբերվել է Աֆրիկայի հարավում, նշել է հունական «օմիկրոն» տառով: ԱՀԿ-ի հայտարարոթյան մեջ ասված է, որ այդ տարատեսակն «ունի մեծ թվով մուտացիաներ, որոնցից մի քանիսն անհանգստություն են առաջացնում»: Երիթավոր սպիտակուցում միանգամից մի քանի փոփոխությունները պոտենցիալ կերպով ունակ են դժվարացնելու հակամարմինների կողմից ախտածինի չեզոքացումը, ինչը կարող է ազդել պատվաստանյութերի արդյունավետության վրա: Բացի դրանից, նախնական տվյալների համաձայն, շտամը տարածման մեծ ունակություն ունի, հաղորդել է ՏԱՍՍ-ը:
10:56 - 29 նոյեմբերի, 2021
ԱՀԿ-ն արտակարգ խորհրդակցություն Է գումարում կորոնավիրուսի նոր շտամի պատճառով |armenpress.am|

ԱՀԿ-ն արտակարգ խորհրդակցություն Է գումարում կորոնավիրուսի նոր շտամի պատճառով |armenpress.am|

armenpress.am: Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ) նոյեմբերի 26-ին հատուկ հանդիպում կանցկացնի Հարավային Աֆրիկայում կորոնավիրուսի B.1.1.529 նոր շտամի հայտնաբերման պատճառով: Այդ մասին առցանց-նստաշրջանում հայտարարել է ԱՀԿ-ի արտակարգ հիվանդությունների ստորաբաժանման տեխնիկական խմբի ղեկավար Մարիա վան Կերկհովեն: Կազմակերպությունում պատմել են, որ հետեւում են ձուլված  սպիտակուցի տասնյակ մուտացիաների ենթարկված նոր տարբերակին եւ պլանավորում են քննարկել, թե դա ինչպես կանդրադառնա առկա պատվաստանյութերի արդյունավետության վրա: «Մենք դեռ բավարար տեղեկատվություն չունենք դրա մասին: Հասանելի է 100-ից պակաս լրիվ գենետիկական հաջորդականություն: Սակայն մենք գիտենք, որ այդ շտամը բազմաթիվ մուտացիաներ է ենթարկվել»,-պարզաբանել է վան Կերկհովեն: Նրա խոսքով, վիրուսի էվոլյուցիայի հարցերով զբաղվող խումբը կքննարկի, թե ինչ վտանգ է ներկայացնում կորոնավիրուսի այդ տարբերակը: Եթե ստացված արդյունքներն անհանգստություն առաջացնեն, այն հունական այբուբենի տառի անվանում կստանա: Ավելի վաղ Մեծ Բրիտանիայի եւ Իսրայելի իշխանությունները հայտարարել են, որ Բոտսվանայում նոր շտամի հայտնաբերման պատճառով դադարեցնում են թռիչքները Հարավային Աֆրիկայի երկրներ: Ամբողջ աշխարհում, ԱՀԿ-ի վերջին տվյալների համաձայն, հաշվում է ավելի քան 258 միլիոն ախտահարված, հինգ միլիոնից ավելի հիվանդների չի հաջողվել փրկել: Առավել բարդ իրադրություն է ստեղծվել ԱՄՆ-ում, Հնդկաստանում, Բրազիլիայում եւ Մեծ Բրիտանիայում: Ռուսաստանն այդ ցուցակում զբաղեցնում է հինգերորդ հորիզոնականը, հաղորդել է ՌԻԱ Նովոստին:
11:24 - 26 նոյեմբերի, 2021
COVID-19-ի դեմ պատվաստանյութեր․ հակացուցումներ և կողմնակի հետևանքներ

COVID-19-ի դեմ պատվաստանյութեր․ հակացուցումներ և կողմնակի հետևանքներ

Կորոնավիիրուսային հիվանդության տարածումից ի վեր՝ տարբեր երկրներում սկսվեց պատվաստանյութերի հայտնաբերման և արտադրության գործընթաց։ Այս պահին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ) օգտագործման թույլտվություն է տվել մի շարք պատվաստանյութերի։ ԱՀԿ-ն, ինչպես նաև ՀՀ առողջապահության նախարարությունը խորհուրդ են տալիս պատվաստվել՝ նշելով, որ համավարակի դեմ պայքարի ամենաարդյունավետ միջոցը պատվաստումն է։  Infocom-ն արդեն անդրադարձել է նրան, թե ինչպես են աշխատում պատվաստանյութերը, և թույլտվություն ստացած պատվաստանյութերից յուրաքանչյուրը որքան արդյունավետություն ունի։ Այժմ հասկանանք, թե կողմնակի ինչ հետևանքներ կարող են ունենալ պատվաստանյութերը, և ինչ հակացուցումներ կան։ Այս հոդվածում կանդրադառնանք այն պատվաստանյութերին, որոնք Հայաստանում հասանելի են կամ շուտով հասանելի կլինեն։   Բացարձակ և ժամանակավոր հակացուցումներ COVID-19-ի դեմ պատվաստումների միակ բացարձակ հակացուցումը տվյալ պատվաստանյութի նախորդ դեղաչափից առաջացած անաֆիլաքսիան է: Անաֆիլաքսիան պատվաստանյութի կամ պատվաստանյութի որևէ բաղադրիչի նկատմամբ լուրջ ալերգաբանական ռեակցիան է (տարածուն եղնջացան, սուլող շնչառություն, բերանի խոռոչի, կոկորդի այտուց, դժվարացած շնչառություն, հիպոթենզիա և շոկ):  Պատվաստման ժամանակավոր հակացուցումներ են սուր հիվանդությունները՝ միջին և ծանր ընթացքով, ինչպես նաև քրոնիկ հիվանդությունների սրացումը: Կան նաև նախազգուշական միջոցառումներ․ վարակիչ կամ սոմատիկ (մարմնական) հիվանդության դեպքում անձը պատվաստվում է առողջացումից անմիջապես հետո, քրոնիկ հիվանդության դեպքում պատվաստումը կատարվում է ռեմիսիայի (հիվանդության ժամանակավոր թուլացում, նահանջ) շրջանում, թույլատրվում է պատվաստումը կատարել պահպանողական թերապիայի ներքո, հարաճուն նյարդաբանական հիվանդությունների դեպքում (հարաճուն էնցեֆալոպաթիա, չկառավարվող էպիլեպսիա) պատվաստումն իրականացվում է կլինիկական երևույթների կայունացման շրջանում: ՀՀ ԱՆ հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնի՝ իմունականխարգելման և կառավարելի վարակիչ հիվանդությունների համաճարակաբանության բաժնի պետ Սվետլանա Գրիգորյանը նշում է, որ այլ հիվանդության դեմ պատվաստանյութից առաջացած անաֆիլաքսիան COVID-19-ի դեմ պատվաստվելու հակացուցում չէ, քանի որ տարբեր հիվանդությունների դեմ պատվաստանյութերը բաղադրությամբ ամբողջովին տարբերվում են։ Ինչ վերաբերում է ժամանակավոր հակացուցումներին, Սվետլանա Գրիգորյանի խոսքով՝ պատվաստելուց առաջ անձի առողջական վիճակը օբյեկտիվ զննությամբ գնահատվում է․ «Եթե անձը տվյալ պահին չունի որևէ սուր երևույթ, որևէ գանգատ, համարվում է պրակտիկ առողջ, նրան ցուցված է պատվաստումը։ Եթե անձն ունի որևէ քրոնիկ հիվանդություն, ուղեկցող հիվանդություն, ապա այդ քրոնիկ հիվանդությունը հակացուցում չէ պատվաստման համար, եթե, իհարկե, հիվանդության սրացման փուլ չէ։ Պարզ է՝ առանց մարդու նշելու էլ, եթե բժիշկը զննի, կպարզի՝ սրացում կա, թե չէ»։ Սվետլանա Գրիգորյանը նշում է, որ պատվաստվելուց առաջ որևէ լաբորատոր հետազոտության անհրաժեշտություն չկա, իրականացվում է օբյեկտիվ զննություն: Պատվաստվող մարդը ևս կարող է իր գանգատները ներկայացնել, ինչից հետո բժիշկը կարող է հետազոտություն նշանակել։ Մասնագետի խոսքով՝ պատվաստումները հատկապես ցուցված են ուղեկցող, քրոնիկ հիվանդություններ ունեցող անձանց, եթե նրանց հիվանդությունը սրացման փուլում չէ, քանի որ հենց նրանց մոտ է կորոնավիրուսային հիվանդությունն ավելի ագրեսիվ ընթանում․ «Օրինակ՝ շաքարային դիաբետը քրոնիկ հիվանդությունների շարքում է, որոնք ունենալու դեպքում ցուցված է պատվաստումը։ Առաջնահերթ այդ մարդիկ պետք է պատվաստվեն իրենց դեղորայքային բուժման ֆոնի վրա, եթե, իհարկե, այդ պահին չունեն որևէ սրացում, կամ շաքարի տոկոսը շատ բարձր է»։   Հակամարմինների բարձր մակարդակ  կամ կորոնավիրուսային հիվանդության առկայություն ԱՀԿ-ն խորհուրդ է տալիս պատվաստվել նաև այն դեպքում, եթե դուք արդեն հիվանդացած եք եղել կորոնավիրուսով՝ նշելով, որ պատվաստումը իմունային համակարգի համար կարող է լրացուցիչ խթան դառնալ։ Մարդկանց մոտ հաճախ է հարց առաջանում, թե արդյոք վտանգավոր չէ՞ պատվաստումը, եթե նոր են առողջացել, և հակամարմինների քանակը բարձր է, կամ էլ վարակված են կորոնավիրուսային վարակով, և հիվանդությունը գաղտնի շրջանում է։ Սվետլանա Գրիգորյանը նշում է, որ հակամարմինների բարձր քանակ ունեցող մարդկանց համար պատվաստման հակացուցում չկա․ «Չկա ապացուցողական որևէ գիտական տվյալ, թե հակամարմինների որ մակարդակն է համարվում պաշտպանիչ։ Դրանք անընդհատ փոփոխական են։ Վտանգ չկա, եթե մարդն ունի հակարամինների բարձր մակարդակ, իսկ պատվաստումից հետո էլի հակամարմիններ են առաջացել։ Ընդամենը մեկ անգամ ևս իմունիտետը խթանվում է, և հակամարմինների բարձր քանակությունը չի կարող վնասել առողջությունը»։ Հակամարմինների բարձր մակարդակ ունենալու դեպքում պատվաստվելը նույնն է, թե հակամամինների բարձր մակարդակ ունենալով՝ շփվեք հիվանդ մարդու հետ և վարակվեք։ Ձեր  պատրաստի հակամարմիններն այդ դեպքում կաշխատեն վիրուսի դեմ։ Մասնագետի խոսքով՝ COVID-19-ով հիվանդ լինելու ժամանակ պատվաստվելուց ևս որևէ վտանգ չկա․ «Մարդը կարող է պատվաստվել, վարակված լինել մինչև պատվաստումը, գտնվել գաղտնի շրջանում, և պատվաստումից հետո ժամանակային առումով համընկնի, զարգանա հիվանդություն։ Պատվաստումն ուղղակի այս դեպքում չի հասցնում աշխատել, մարդուն չի օգնում, չի պաշտպանում, բայց հիվանդության ընթացքը չի ծանրացնում»։    Հղիներ և կրծքով կերակրողներ Հղիությունը և կրծքով կերակրումը պատվաստման հակացուցում չեն։ Հղիների նկատմամբ Հայաստանում պարզապես չի կիրառվում օրենսդրական պահանջը՝ ըստ որի աշխատանքի պետք է գնալ պատվաստված կամ 14 օրը մեկ ՊՇՌ թեստ ներկայացնել։ «Կրծքով կերակրող կանայք պետք է պատվաստվեն, դա օգտակար է ինչպես նրանց, այնպես էլ նրանց երեխաների համար, իսկ պատվաստանյութերն անկենդան են և հետևաբար, կրծքի կաթի միջոցով չեն կարող անցնել նորածնին, ընդամենը հակամարմիններ կփոխանցեն երեխաներին, որով կպաշտպանվեն։ Հղիները նույնպես ռիսկի խումբ են, քանի որ եթե հղին հիվանդանում է քովիդով, մեծանում է վաղաժամ ծննդաբերությունների, պտղի վրա ազդեցությունների ռիսկը։ Եթե համեմատենք հղի և ոչ հղի կանանց տարիքային նույն խումբը, ապա հղիների շրջանում քովիդով հիվանդանալու դեպքում ծանր ընթացք է ունենում»,- ասում է Սվետլանա Գրիգորյանը։  Հավելենք միայն, որ բացի անկենդան պատվաստանյութերից (պարունակում են վիրուսի ոչ ակտիվ հատվածներ)՝ կան կենդանի պատվաստանյութեր (պարունակում են վիրուսի կենդանի, բայց թուլացած հատվածներ)։ COVID-19-ի դեմ պատվաստանյութերից ոչ մեկը կենդանի չէ։ ԱՀԿ-ն խորհուրդ է տալիս հղի կանանց պատվաստվել, եթե պատվաստանյութից ստացված օգուտը գերազանցում է հնարավոր ռիսկերին։ Հղի կանանց պետք է ներկայացվեն հղիության ընթացքում COVID-19-ով հիվանդանալու ռիսկերի, հղիների անվտանգության վերաբերյալ սահմանափակ տվյալների պայմաններում պատվաստման հնարավոր առավելությունների մասին։ ԱՀԿ-ն խորհուրդ չի տալիս ընդհատել հղիությունը պատվաստված լինելու պատճառով։ Կազմակերպությունը նշում է, որ ԱՀԿ Իմունիզացիայի գծով փորձագետների ռազմավարական խորհրդատվական խմբի գնահատած ցանկացած պատվաստանյութ կարելի է տալ կրծքով կերակրող կանանց։  Իմունիզացիայի գծով փորձագետների ռազմավարական խորհրդատվական խումբը երկու պատվաստանյութերի մասով («Աստրա-Զենեկա», «Ջոնսոն և Ջոնսոն») նշում է՝ պատվաստվել կարող են կրծքով կերակրող այն կանայք, որոնք առաջնահերթ պատվաստման կարիք ունեցողների ցանկում են  (օրինակ՝ բուժաշխատողները)։ Մյուս պատվաստանյութերի դեպքում («Մոդեռնա», «Պֆայզեր», «Սինոֆարմ», «Սինովակ») խումբը նշում է, որ կաթով կերակրողների պատվաստումից ակնկալվում է նույն արդյունավետությունը, ինչ մնացած մեծահասակների պատվաստումից, և թույլատրում կրծքով կերակրողների պատվաստումը։  Բոլոր պատվաստանյութերի դեպքում ԱՀԿ-ն խորհուրդ չի տալիս կրծով կերակրումը դադարեցնել պատվաստվելուց հետո։ Լրացում (13․10․2021)- Եվրոպայի դեղերի գործակալությունը նշում է, որ չնայած COVID-19-ի դեմ պատվաստանյութերի՝ կենդանիների վրա անցկացված փորձարկումները («Աստրա-Զենեկայի» դեպքում նշված է՝ նախնական փորձարկումները) ցույց չեն տվել հղիների համար վնասակար հետևանքներ, տվյալները խիստ սահմանափակ են։ Կրքով կերակրման ժամանակ պատվաստվելու վերաբերյալ ուսումնասիրություններ չեն անցկացվել, բայց ռիսկեր չեն ակնկալվում։ Գործակալությունը նշում է, որ պատվաստվելուց առաջ հղիները պետք է խորհրդակցեն բժկի հետ՝ հնարավոր ռիսկերն ու օգուտները հասկանալու համար։ «Սպուտնիկ-Վին», համաձայն ԱՄՆ  Սննդի և դեղերի վարչության տվյալների, որը թույլատրել է այս պատվաստանյութի կիրառությունը, հակացուցված է հղիներին և կրծքով կերակրողներին, քանի որ այս շրջանում արդյունավետությունը և անվտանգությունն ուսումնասիրված չեն։ Հունիսի 27-ին Ռուսաստանի Դաշնության առողջապահության նախարարը հայտնեց, որ պատվաստանյութի տվյալները թարմացվել են, և ՌԴ-ում հղիության ընթացքում «Սպուտնիկ-Վին» կարող է օգտագործվել միայն այն դեպքում, երբ մոր համար ակնկալվող օգուտները գերազանցում են պտղի համար հավանական ռիսկերին։    Պատվաստանյութեր և մարդու վերարտադրողականություն Շատ են տարածվում տեղեկություններ այն մասին, որ կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութերն ազդում են մարդու վերարտադրողականության վրա։ Սվետլանա Գրիգորյանը նշում է, որ այս դեպքում պետք է ընդամենը հասականալ, թե ինչպես է իմունային համակարգը աշխատում․ «Պատվաստանյութին արձագանքում է իմուն համակարգը, ոչ թե վերարտադրողական օրգանները, և որևէ կապ չեն կարող իրար հետ ունենալ։ Առկա չէ գիտական որևէ փաստ, ապացուցողական բժշկության որևէ տվյալ, որ պատվաստանյութերն ազդում են վերարտադրողական ֆունկցիայի վրա»։   Իմունային անբավարարություն և պատվաստանյութեր Սվետլաննա Գրիգորյանն ասում է, որ իմունային անբավարարություն (ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ) ունեցող անձանց պատվաստումը հակացուցված չէ, որովհետև ներկայում Հայաստանում կիրառվող և աշխարհում առկա պատվաստանյութերը կենդանի պատվաստանյութեր չեն, այսինքն՝ օրգանիզմում այդ պատվաստանյութերի արդյունքում չի կարող վիրուսը բազմանալ․ «Ուղղակի այդ մարկանց օրգանիզմում կարող է պատվաստանյութը լիարժեք չաշխատել։ Պետք է անհատն իմանա, որ ինքը պատվաստվում է, բայց իր օրգանիզմը  կարող է համարժեք պատասխան չտալ, իմունիտետ չձևավորվի։ Այդ առումով նրանք առավել պետք է զգուշություն դրսևորեն և պահպանեն կանխարգելիչ միջոցառումները։ Բայց նրանց ցուցված է պատվաստումը՝ գոնե ինչ-որ չափով պաշտպանելու համար։ Հավանականություն կա, որ իմունիտետ կձևավորվի»։   Պատվաստանյութեր և կողմնակի հետևանքներ Առհասարակ, պատաստանյութ ստանալուց հետո կողմնակի թեթև հետևանքների ի հայտ գալը նորմալ է․ պատվաստվելուց հետո մեր իմունային համակարգը սկսում է աշխատել, մեծանում է արյան հոսքը, որպեսզի ավելի շատ իմունային բջիջներ կարողանան շրջանառվել, և ջերմությունը կարող է բարձրանալ։ Թեթև կողմնակի հետևանքները (ջերմություն, ընդհանուր թուլություն, մկանային ցավ և այլն) նույնիսկ դրական երևույթ են, քանի որ դրանց առկայությունը ցույց է տալիս, որ պատվաստանյութն աշխատում է։ Սակայն պատվաստվելուց հետո թեթև կողմնակի հետևանքների չառաջանալը չի նշանակում, որ պատվաստանյութը չի աշխատում։ Պարզապես յուրաքանչյուր մարդու օրգանիզմ անհատական ձևով է արձագանքում պատվաստմանը։ Բացի այս սովորական կողմնակի հետևանքներից՝ տարբեր պատվաստանյութեր կարող են ունենալ կողմնակի այլ հետևանքներ։ Անդրադառնանք պատվաստանյութերին առանձին-առանձին։   «Աստրա-Զենեկա», «Ջոնսոն և Ջոնսոն»․ արյան մակարդելիության խնդիրներ «Աստրա-Զենեկան» այս պահին կիրառվում է Հայաստանում, «Ջոնսոն և Ջոնսոնի» պատվաստանյութը ձեռք բերելու համար բանակցություններ են ընթանում, ինչպես հայտնել են մեզ ԱՆ-ից։ 2021-ի գարնանը սկսեցին լուրեր տարածվել այն մասին, որ «Աստրա-Զենեկայով» պատվաստված որոշ մարդկանց մոտ ի հայտ են եկել արյան մակարդելիության խնդիրներ։ Շատ քիչ թվով մարդկանց մոտ այս պատվաստանյութը ստանալուց հետո առաջացել էր, այսպես կոչված, թրոմբոցիտոպենիկ թրոմբոզի սինդրոմ (Thrombosis with Thrombocytopenia Syndrome-TTS)։ Նախ հասկանանք, թե ինչ են թրոմբոցիտոպենիան և թրոմբոզը։ Թրմոբոցիտները մեր արյան բջիջներից են, որոնք պատասխանատու են արյան մակարդման համար։ Այս բջիջները լողում են անոթներով, և երբ անոթները վնասվում են, այլ բջիջների և սպիակուցների հետ արյան մակարդուկներ են առաջացնում, որոնք կանխում են արյունահոսությունը։ Թրոմբոցիտոպենիայի ժամանակ մեր արյան մեջ թրոմբոցիտների քանակը նորմայից քիչ է լինում, ինչը կարող է ներքին արյունահոսությունների կամ մաշկի տակ կապտուկների առաջացման պատճառ դառնալ։ Արյան մակարդուկները կամ թրոմբները մեր անոթներում կարող են առաջանալ նաև այն ժամանակ, երբ անոթները վնասված չեն։ Թրոմբոզի ժամանակ մեր անոթներում առաջանում են մակարդուկներ կամ թրոմբներ, որոնք խոչընդոտում են արյան հոսքը։ Թրոմբոցիտոպենիկ թրոմբոզի սինդրոմի դեպքում, ինչը հազվադեպ է պատահում, մենք ունենում ենք և՛ թրոմբոզ (զարկերակում կամ երակում թրոմբի առկայություն), և՛ թրոմբոցիտոպենիա (արյան մակարդման համար պատասխանատու թրոմբոցիտների՝ նորմայից ցածր քանակ)։ Պատվաստվելուց հետո TTS-ի դեպքերի մասին տեղեկություններ են ստացվել հիմնականում Մեծ Բրիտանիայից և Եվրամիության տարածքից, չնայած այլ երկրներում ևս նման դեպքեր գրանցվել են։ ԱՀԿ-ն նշում է, որ Մեծ Բրիտանիայից և ԵՄ-ից ստացված տվյալների համաձայն՝ TTS-ի առաջացման ռիսկը գնահատվում է 1 դեպք 100 000 պատվաստված մարդու շրջանում, ավել պարզ ասած՝ 100 000 պատվաստված մարդուց միայն մեկի մոտ կա սինդրոմի առաջացման ռիսկ։  «New England Journal of Medicine»-ում հրապարակված հետազոտության հեղինակներն ուսումնասիրել են այս տարվա մարտի 22-ց հունիսի 6-ն ընկած ժամանակահատվածում Մեծ Բրիտանիայի հիվանդանոցներում պատվաստանյութերի հետ հավանական կապ ունեցող թրոմբոզի և թրոմբոցիտոպենիայի դեպքերը։ Հետազոտության ավարտի դրությամբ 50 և ավելի տարիքային խմբի մարդկանց տրվել է «Աստրա-Զենեկայի» 16 միլոն առաջին դեղաչափ, իսկ մինչև 50 տարեկաններին՝ 8 մլն առաջին դեղաչափ։ Պատվաստանյութերով պայմանավորված թրոմբոզի և թրոմբոցիտոպենիայի հաճախականությունը 50-ից բարձր տարիք ունեցողների համար եղել է 1:100 000, իսկ 50-ից ցածր տարիք ունեցողների համար՝ 1:50 000։ Բացի «Աստրա-Զենեկայից»՝ TTS-ի առաջացման դեպքեր են եղել նաև «Ջոնսոն և Ջոնսոնի» պատվաստանյութը ստանալուց հետո։ Այս երկուսն էլ ադենովիրուսային վեկտորով պատվաստանյութեր են (պատվաստանյութերի տեսակների մասին կարող եք կարդալ այստեղ)։ ԱՀԿ-ն նշում է, որ պատվաստվելուց հետո TTS-ի առաջացման մեխանիզմները դեռևս պարզ չեն, ադենովիրուսային վեկտորով պատվաստանյութերի ու TTS-ի կապը հաստատ չէ, բայց նաև չի բացառվում։ Ներկա պահին տվյալները վկայում են այն մասին, որ TTS-ի առաջացման ռիսկն ավելի մեծ է երիտասարդ տարիքի կանանց մոտ, սակայն պետք է հետազոտություններ իրականացնել՝ տարիքով կամ սեռով պայմանավորված ռիսկը հասկանալու համար։ ԱՀԿ-ն նշում է, որ անհատները և առողջապահական ոլորտի աշխատակիցները պետք է գույշ լինեն այս սինդրոմի հավանական ախտանշաններից՝ արագ ախտոոշում և վաղ շրջանում բուժում ապահովելու համար։ ԱՀԿ-ն խորհուրդ է տալիս պատվաստվելուց հետո՝ 4-20 օրվա ընթացքում, շարունակական գլխացավի, շնչահեղձության դեպքերին ուշադիր լինել, քանի որ սրանք TTS-ի հավանական ախտանշաններ են։ Եթե առաջին դեղաչափից հետո անձի մոտ առաջանում է TTS, ապա նա չպետք է ստանա միևնույն պատվաստանյութի երկրորդ դեղաչափը։ Չնայած արյան մակարդելիության, ինչպես նաև կողմնակի այլ հետևանքների շատ քիչ դեպքերի՝ ԱՀԿ-ն նշում է, որ պատվաստման օգուտները գերազանցում են հնարավոր ռիսկերին։ Սվետլանա Գրիգորյանը նշում է, որ եթե «Աստրա-Զենեկայով» պատվաստումից հետո՝ 4-28 օրվա ընթացքում, դիտարկվել է թրոմբոցիտեպենիկ թրոմբոզների սինդրոմը, դա հավանականությամբ կապվում է պատվաստման հետ․ «Զարգացման մեխանիզմները դեռ մինչև վերջ պարզ չեն։ Եթե ժամանակային առումով համընկել է, ուրեմն ամեն դեպքում կենթադրեն, որ դա պատվաստման արդյունքում է, և հաջորդ դեղաչափը մարդուն այդ տեխնոլոգիայով արտադրված պատվաստանյութ չեն առաջարկի։ Եթե անձը ցանկություն հայտնի պատվաստվելու երկրորդ դեղաչափը, կառաջարկեն այլ տեխնոլոգիաներով արտադրված պատվաստանյութեր, որովհետև հիմնականում այդ երևույթները գրանցվում են վեկտոր պատվաստանյութերից հետո»։ Սվետլանա Գրիգորյանի խոսքով՝ Հայաստանում դեռ նման դեպքեր չեն գրանցվել․ «Տարբեր երկրներ տարբեր վիճակագրություն են հրապարակում, մենք նաև չունենք այդքան «Աստրա Զենեկայով» պատվաստում, որպեսզի գրանցված դեպքեր էլ ունենանք, հավանականություն ունենանք այդպիսի դեպքերի առաջացման»։  Մասնագետը նշում է, որ սովորական թրոմբոզի ու պատվաստանյութից առաջացած թրոմբոցիտոպենիկ թրոմբոզի մեջ կան լաբորատոր տվյալների տարբերություններ, որոնք միայն մասնագետը կարող է տարբերակել․ դրա համար պետք են հստակ հետազոտություններ։ Սվետլանա Գրիգորյանի խոսքով՝ թրոմբոցիտոպենիա կամ նախկինում թրոմբ ունեցած հիվանդների համար պատվաստման հակացուցում չկա․ «Չկա ցուցում պատվաստումից առաջ արյան մակարդելիության գործոնների որոշում կամ լաբորատոր այլ հետազոտությունների իրականացում։ Եթե անձն իր կամքով իրականացրել է, և հայտնաբերվել են, դա էլ ցուցում չէ, որպեսզի «Աստրա-Զենեկա» պատվաստանյութը չստանա, որովհետև առաջացման մեխանիզմներն ամբողջովին տարբերվում են»։ Հարցին, թե թրոմբոզ կամ թրոմբոցիտոպենիա ունենալը «Աստրա-Զենեկայով» պատվաստումից հետո չի՞ մեծացնի թրոմբոցիտոպենիկ թրոմբոզի ռիսկը, մասնագետը նշում է՝ չի մեծացնի։ Այդ պատճառով էլ նման խնդիրներ ունեցող մարդկանց այլ պատվաստանյութ խորհուրդ չեն տալիս․ «Այպիսի խորհուրդ ուղղակի նպատակահարմար չէ, որովհետև նախ առաջացման ռիսկը շատ ցածր է, հետո առաջացման մեխանիզմն էլ այլ է, դրա համար թրոմբ ունեցող հիվանդի և թրոմբ չունեցող հիվանդի մոտ առաջացման հավանականությունը նույնն է»։  Կա թրոմբոցիտոպենիայի մի տեսակ, որը կոչվում է հեպարին-հարուցված թրոմբոցիտոպենիա։ Հեպարինը դեղամիջոց է, որով բուժում են թրոմբոզը։ Քանի որ այս դեղամիջոցը նվազեցնում է արյան մակարդելիությունը, երբեմն թրոմբոցիտոպենիա է առաջացնում։ ԱՀԿ-ն նշում է, որ հեպարին-հարուցված թրոմբոցիտոպենիա ունեցող մարդիկ պետք է խուսափեն ադենովիրուսային վեկտորով պատվաստանյութեր ստանալուց (այս պահին թույլատրված բոլոր պատվաստանյութերն այսպիսին են՝ բացի «Մոդերնայից» և «Պֆայզերից»)։ Այս պատվաստանյութերից խուսափելու խորհուրդ ԱՀԿ-ն տալիս է նաև այն մարդկանց, որոնց ունեն թրոմբոցիտոպենիայով ուղեկցվող զարկերակային կամ հիմնական երակային թրոմբոզ (զարկերակային թրոմբոզի ժամանակ թրոմբը ձևավորվում է զարկերակներում, երակայինի ժամանակ՝ երակներում)։ Եվրոպայի դեղերի գործակալությունը վերջերս հայտնեց «Աստրա-Զենեկա» ստացած մարդկանց մոտ Գիլեն-Բարեի համախտանիշի (Guillain-Barré syndrome) շատ քիչ դեպքերի մասին՝ նշելով, որ այս համախտանիշը պետք է ավելացնել «Աստրա-Զենեկայի» կողմնակի հետևանքների ցանկում։ Համախտանիշի առաջացման դեպքեր են գրանցվել նաև «Ջոնսոն և Ջոնսոնի» պատվաստանյութը ստանալուց հետո։ Ըստ Եվրոպայի դեղերի գործակալության՝ մինչև այս տարվա հուլիսի 31-ը հաղորդվել է «Աստրա-Զենեկայով» պատվաստված մարդկանց մոտ Գիլեն-Բարեի hամախտանիշի, ընդհանուր առմամբ, 833 դեպքի մասին, իսկ մինչև հուլիսի 25-ը օգտագործվել է այս պատվաստանյութի մոտ 592 մլն դեղաչափ։  Եթե հաշվենք, որ 592 մլն դեղաչափը տրվել է առնվազն 296 մլն մարդու, ապա Գիլեն-Բարեի hամախտանիշ առաջացել է պատվաստվածների 0,00028%-ի մոտ։ Գիլեն-Բարեի համախտանիշն իմունայն համակարգի հազվագյուտ խանգարում է, որն առաջացնում է մկանների թուլություն, ցավ կամ թմրություն, իսկ ավելի ծանր դեպքերում՝ կաթված: ԱՀԿ-ն նշում է, որ այս համախտանիշի պատճառները տարբեր են՝ ներառյալ վարակները։ Համախտանիշն ավելի հաճախ ի հայտ է գալիս տղամադրկանց և 50-ից բարձր տարիք ունեցող մարդկանց մոտ։ Չնայած համախտանիշը կարող է ի հայտ գալ պատվաստվելուց հետո, հայտնի չէ, թե արդյոք պատվաստանյութերը կարո՞ղ են դրա պատճառը լինել։ Պատվաստված մարդկանց մոտ այս հազվագյուտ դեպքերից հետո ԱՀԿ-ն եկել է հետևյալ եզրահանգումներին․ Գիլեն-Բարեի համախտանիշի հազվագյուտ դեպքերի մասին հաղորդվել է ադենովրիուսային վեկտորով պատվաստանյութեր ստանալուց հետո։ Ի-ՌՆԹ պատվաստանյութերը ստանալուց հետո համախտանիշի առաջացման մասին մեծ թվով հաղորդումներ չեն եղել։ Առողջապահական ոլորտի աշխատակիցները պետք է մշտադիտարկեն այս համախտանիշի առաջացման մասին հաղորդումները, իսկ պետությունները պետք է մանրամասն տեղեկություններ հավաքեն նման դեպքերի մասին։ «Աստրա-Զենեկա» և «Ջոնսոն և Ջոնսոնի» պատվաստանյութ ստացած մարդիկ պետք է ուշադիր լինեն, եթե նրանց մոտ այս համախտանիշի ախտանշաններ կան (թուլություն, պարալիչ վերջույթներում, որը կարող է հասնել մարմնի այլ մասերին՝ ներառյալ կրծքավանդակին և դեմքին, քայլելու, դեմքի շարժումների դժվարություններ, կրկնակի տեսողություն կամ աչքերը շարժելու անկարողություն, միզապարկի կամ աղիքի գործառույթների վերահսկման դժվարություն)։ Ե՛վ «Աստրա-Զենեկայի», և՛ «Ջոնսոն և Ջոնսոնի» պատվաստանյութի պոտենցիալ օգուտները շարունակում են գերազանցել Գիլեն-Բարեի համախտանիշի պոտենցիալ ռիսկին հատկապես ավելի արագ տարածվող «Դելտա» շտամի առկայության պայմաներում։ Համաձայն Եվրոպայի դեղերի գործակալության փոխանցած տվյալների՝ թրոմբոցիտոպենիկ թրոմբոզ (TTS) և Գիլեն-Բարեի համախտանիշ կարող է առաջանալ «Աստրա-Զենեկայով» պատվաստված 10 000 մարդկանցից առավելագույնը 1 մարդու մոտ, ինչը նշանակում է, որ այս կողմնակի հետևանքների առաջացման հավանականությունը 0,01% է։ Եվրոպայի դեղերի գործակալությունը մազանոթների արտահոսքի համախտանիշ (capillary leak syndrome) ունեցող մարդկանց ևս խորհուրդ է տալիս չպատվաստվել «Աստրա-Զենեկայով» ու «Ջոնսոն և Ջոնսոնի» պատվաստանյութով։ Մազանոթային արտահոսքի սինդրոմը հազվագյուտ հիվանդություն է, որն առաջացնում է մաթանոթներից հեղուկի արտահոսք, ինչը հանգեցնում է հիմնականում ձեռքերի և ոտքերի այտուցների, արյան ցածր ճնշման, արյան թանձրացման և արյան կարևոր սպիտակուցներից մեկի ցածր մակարդակի։ Եվրոպայի դեղերի գործակալությունն այս համախտանիշի առաջացումը համարում է «Աստրա-Զենեկայի» կողմնակի հետևանք, քանի որ պատվաստանյութը ստացած 6 մարդու մոտ առաջացել է համախտանիշը։ 6-ից 3-ը նախկինում ունեցել են համախտանիշը, 1-ը հետագայում մահացել է։ Այս տվյալները ներկայացնելիս գործակալությունը հիշեցնում է, որ մայիսի 27-ի դրությամբ ԵՄ-ում, Եվրոպական տնտեսական տարածքում և Մեծ Բրիտանիայում կիրառվել է «Աստրա-Զենեկայի» ավելի քան 78 մլն դեղաչափ։ 78 մլն դեղաչափը կարող էր տրվել առնվազն 39 մլն մարդու։ Այսինքն խնդիրն առաջացել է պատվաստվածների 0,000015%-ի մոտ։ «Ջոնսոն և Ջոնսոնի» դեպքում 3 դեպք է գրանցվել, մի դեպքում պատվաստվողը նախկինում ունեցել է այդ հիվանդությունից, 2-ը մահացել են։ Սրանք հուլիսի տվյալներ են, և Եվրոպայի դեղերի գործակալությունը հիշեցնում է, որ այդ ընթացքում «Ջոնսոն և Ջոնսոնի» 18 մլն դեղաչափ է օգտագործվել ամբողջ աշխարհում։ 18 մլն դեղաչափը կարող էր տրվել առնվազն 9 մլն մարդու, այսինքն՝ խնդիրն առաջացել է պատվաստվածների 0,000033%-ի մոտ։   «Պֆայզեր» և «Մոդեռնա»․ միոկարդիտ «Մոդեռնայի» պատվաստանյութն արդեն Հայաստանում է, իսկ «Պֆայզեր» ձեռք բերելու շուրջ բանակցություններն ընթանում են։ Այս երկու ի-ՌՆԹ պատվաստանյութը ստացած մարդկանց մոտ հանդիպել են միոկարդիտի (սրտամկանի բորբոքում) և պերիկարդիտի դեպքեր։ Միոկարդիտը սրտի մկանների բորբոքումն է, իսկ պերիկարդիտը՝ սրտի արտաքին թաղանթի բորբոքումը: Երկու դեպքում էլ մարմնի իմունային համակարգը բորբոքում է առաջացնում՝ ի պատասխան վարակի կամ այլ գործոնների: Միոկարդիտի և պերիկարդիտի ախտանշաններն են կրծքավանդակում ցավը, շնչահեղձությունը, սրտի զարկերի արագացումը։ Համաձայն ԱՄՆ Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնի տվյալների՝  ի-ՌՆԹ պատվաստանյութերը ստանալուց հետո միոկրդիտկի և պերիկարդիտի դեպքերը գրանցվել են հիմնականում արական սեռի դեռահասների և երիտասարդների մոտ, ավելի հաճախ երկրորդ դեղաչափը ստանալուց հետո։ ԱՀԿ-ն նշում է, որ այս հազվագյուտ դեպքերի և ի-ՌՆԹ պատվաստանյութերի («Մոդեռնա», «Պֆայզեր») կապը հետաքննվում է։ Մեծ Բրիտանիայի կառավարության փոխանցած տվյալների համաձայն՝ ԱՄՆ-ում մինչև հունիսի 11-ն օգտագործվել է 296 մլն դեղաչափ ի-ՌՆԹ պատվաստանյութ, հաղորդվել է միոկարդիտի 1226 դեպք։ 296 մլն դեղաչափը տրվել է առնվազն 148 մլն մարդու: Փաստորեն, ԱՄՆ-ում միոկարդիտ առաջացել է պատվաստվածների առավելագույնը 0,00083%-ի մոտ։ 2020-ի դեկտեմբերից 2021-ի մայիսն ընկած ժամանակահատվածում Իսրայելում ավելի քան 5 մլն մարդ ստացել է պատվաստանյութի երկու դեղաչափ, և հաղորդվել է պատվաստման շրջանում միոկարդիտի 148 դեպքի մասին։ Իսրայելում էլ միոկարտիդ է գրանցվել պատվաստվածների 0,003%-ի մոտ։ Միացյալ նահանգներում այս դեպքերից հետո մահ չի գրանցվել, իսկ Եվրոպական տնտեսական տարածքում մահվան 5 դեպք է գրանցվել մեծահասակների և ուղեկցող հիվանդություն ունեցողների շրջանում։  ԱՀԿ-ն նշում է, որ հոսպիտալացումից և մահից փրկելու համատեքստում ի-ՌՆԹ պատվաստանյութերից եղած օգուտը գերազանցում է միոկարդիտի առաջացման ռիկսին։ Չնայած այս դեպքերը խիստ հազվագդեպ են, երկու երկիր՝ Շվեդիան և Դանիան մի քանի օր առաջ հայտարարեցին, որ դադարեցնում են  երիտասարդ տարիքի մարդկանց՝ «Մոդեռնայով» պատվաստումը։ Այս երկրներին միացավ նաև Ֆինլանդիան, որտեղ այսուհետ «Մոդեռնայով» 1991-ին և դրանից հետո ծնված տղամարդիկ չեն պատվաստվի։ Պատճառը դեռևս չհրապարակված մի ուսումնասիրություն է, որը ներառում է Շվեդիան, Դանիան, Ֆինլանդիան և Նորվեգիան։ Այդ ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ «Մոդեռնա» ստացած, 30-ից ցածր տարիք ունեցող տղամարդկանց մոտ միոկարդիտ առաջանալու ռիսկն ավելի բարձր է։ Նորվեգիայի ԱՆ-ի պաշտոնյաներն էլ նշել են, որ մինչև 30 տարեկան տղամարդկանց խորհուրդ են տալիս ընտրել «Պֆայզեր»։ Այս դեպքերից հետո «Մոդեռնա» ընկերության խոսնակը նշել է․ «Սրանք շատ թեթև դեպքեր են, և մարդիկ վերականգվում են ստանդարտ բուժումից ու հանգստից հետո։ Միոկարդիտի ռիսկը զգալիորեն մեծանում է նրանց մոտ, ովքեր վարակվում են COVID-19-ով, և պատվաստումը դրանից պաշտպանելու լավագույն միջոցն է»։   «Սպուտնիկ-Վի», «Սինոֆարմ», «ԿորոնաՎակ» և «Նովավաքս» Հղիության և կաթով կերակրման ընթացքում պատվաստվելու մասին խոսելիս արդեն անդրադարձել ենք «Սպուտնիկ-Վի» պատվաստանյութին։ Չինական արտադրության «Սինոֆարմի» և «ԿորոնաՎակի» դեպքում, բացի սովորական կողմնակի հետևանքներից, այլ դեպքերի մասին հաղորդումներ չկան։ ՀՀ առողջապահության նախարարությունից, մեր հարցմանն ի պատասխան, հայտնել են, որ ընթացքի մեջ են նաև «Նովավաքս» պատվաստանյութի ձեռքբերման աշխատանքները։ Այս պատվաստանյութն արտադրող ընկերությունը դիմել է ԱՀԿ-ին՝ արտակարգ օգտագործման թույլտվություն ստանալու համար։ Թույլտվություն ստանալուց հետո պատվաստանյութը կտարածվի «COVAX facility» ծրագրով։ Պետք է սպասել, մինչև ԱՀԿ-ն հավանության կարժանացնի պատվաստանյութը՝ կողմնակի հետևանքների մասին տեղեկություններ ստանալու համար։ Ինչպես ցույց է տալիս օրինաչափությունը, տարբեր պատվաստանյութերից կողմնակի հետևանքներ առաջանալու հավանականությունը շատ փոքր է։ Փոխարենը բավականին մեծ է կորոնավիրուսից մահանալու հավանականությունը, հատկապես եթե վարակվել եք «Դելտա» շտամով։ Ամփոփելով նշենք, որ պատվաստումների դեմ հակացուցումներ կան, որոշ պատվաստանյութեր ունենում են կողմնակի հետևանքներ։ Սակայն հակացուցումների մասին երբեմն սխալ տեղեկություններ են տարածվում (օրինակ՝ հղիներին, կաթով կերակրողներին, հակարամինների բարձր մակարդակ ունեցողներին արգելված է պատվաստվել և այլն), կողմնակի հետևանքների մասին տվյալներն էլ ուռճացված են ներկայացվում։ Ավելի արագ տարածվող և վտանգավոր «Դելտա» շտամի առկայության պայմաններում հոսպիտալացումից և մահից փրկվելու ամենաարդյունավետ միջոց են շարունակում մնալ պատվաստանյութերը։   Գլխավոր լուսանկարը՝ ԱՆ կայքից Աննա Սահակյան
20:51 - 12 հոկտեմբերի, 2021
Կորոնավիրուսի դելտա-շտամը շաբաթվա ընթացքում իր աշխարհագրությունն ընդլայնել Է 187-ից մինչեւ 192 երկիր |armenpress.am|

Կորոնավիրուսի դելտա-շտամը շաբաթվա ընթացքում իր աշխարհագրությունն ընդլայնել Է 187-ից մինչեւ 192 երկիր |armenpress.am|

armenpress.am: Կորոնավիրուսի՝ մեծ վարակելությամբ աչքի ընկնող «դելտա» շտամը վերջին շաբաթվա ընթացքում իր աշարհագրությունն ընդլայնել Է մինչեւ 192 երկիր եւ տարածք: Համալրվել Է այն երկրների եւ տարածքների ցանկը, որոնցում ակա են «ալֆա», «բետա» եւ «գամմա» շտամները, հոկտեմբերի 6-ին հայտնել Է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ): «Ալֆան», «բետան», «գաման» եւ «դելտան» փորձագետները դասել են «անհանգստություն հարուցող տարբերակների թվին»,- ասված Է ԱՀԿ-ի շաբաթական համաճարակային տեղեկագրում: Ընդգծվում Է, որ դելտա-տարբերակի առկայության մասին հաղորդումներն ստացվել 192 երկրներից, մինչդեռ նախորդ շաբաթվա տեղեկագրում խոսքը վերաբերում Էր 187 պետությունների: «Դելտա» շտամը մասնագետներին հայտնի Է 2020 թվականի հոկտեմբերից՝ Հնդկաստանում այն հայնաբերվելուց հետո: Իր հերթին «ալֆա» շտամը, որն առաջին անգամ հայտնաբերվել Է 2020 թվականի սեպտեմբերին Մեծ Բրիտանիայում, այժմ առկա Է 195 երկրներում եւ տարածքներում (երկուսով ավելի, քան մեկ շաբաթ առաջ): «Բետա» տարբերակը, որն անցյալ տարվա օգոստոսին հայտնաբերվել Է Հարավաֆրիկյան Հանրապետությունում, այժմ շրջանառում Է 145 պետություններում, դրանց թիվը մեկ շաբաթում ավելացել Է երեքով: «Գամմա» շտամը, որը սեպտեմբերին հայտնաբերվել Է Բրազիլիայում, առկա Է 99 երկրներում (երեքով ավելի): ԱՀԿ-ի տվյալներով՝ հոկտեմբերի 5-ի դրությամբ ամենից շատ վարակման հաստատված դեպքեր, որոնց մասին տվյալներն ստացվել ԱՀԿ-ի Ժնեւի կենտրոնակայանում, արձանագրվել են ԱՄՆ-ում՝ 43 401 318: Այնուհետեւ գալիս են Հնդկաստանը (33 853 048), Բրազիլիան (21 468 121), Մեծ Բրիտանիան (7 934 940) եւ Ռուսաստանը (7 637 427): Մահացու վախճաններն ամենից շատ ԱՄՆ-ում են՝ 696 732, երկրորդ հորիզոնականն զբաղեցնում Է Բրազիլիան (597 948), երրորդը՝ Հնդկաստանը (449 260): Այնուհետեւ գալիս են Մեքսիկան (278 803) եւ Ռուսաստանը (211 696), հաղորդել Է ՏԱՍՍ-ը:
11:37 - 06 հոկտեմբերի, 2021
Մուրաշկոն հայտնել է ԱՀԿ -ում Sputnik V - ի ճանաչման համար բոլոր խոչընդոտների վերացման մասին |armenpress.am|

Մուրաշկոն հայտնել է ԱՀԿ -ում Sputnik V - ի ճանաչման համար բոլոր խոչընդոտների վերացման մասին |armenpress.am|

armenpress.am: Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունում ռուսական Sputnik V պատվաստանյութի ճանաչման համար բոլոր խոչընդոտները վերացվել են, մնացել են որոշ վարչական ընթացակարգեր: Ինչպես հայտնում է «ՌԻԱ Նովոստի»-ն, այս մասին լրագրողներին ասել է ՌԴ առողջապահության նախարար Միխայիլ Մուրաշկոն՝ Ժնևում ԱՄՆ ներկայացուցիչների հետ հանդիպումից հետո: «Ռուսական Sputnik V պատվաստանյութի գրանցման վերաբերյալ Ռուսաստանի դիրքորոշումը լիովին լսելի է: Մենք ամբողջությամբ վերացրել ենք բոլոր հարցերը: Այժմ անհրաժեշտ է, որ ընկերությունը, որը զբաղվում է ԱՀԿ կայքում պատվաստանյութի գրանցմամբ, ստորագրի մի շարք փաստաթղթեր և տրամադրի լրացուցիչ փաստաթղթեր: Այս ամենը վարչական ընթացակարգ է: Մինչ օրս բոլոր խոչընդոտները վերացվել են, հետագա աշխատանքի համար խոչընդոտներ չենք տեսնում: Սա հաստատվել է ԱՀԿ-ի գլխավոր տնօրենի կողմից»,-ասել է ՌԴ առողջապահության նախարարը: Ներկայումս Ռուսաստանում գրանցված է COVID-19-ի դեմ 5 պատվաստանյութ: Դրանցից առաջինը  Sputnik V-ն է:  Այն հաստատվել է 70 երկրում:
16:58 - 02 հոկտեմբերի, 2021
Պատվաստանյութերի արդյունավետությունը․ ի՞նչ է պետք իմանալ

Պատվաստանյութերի արդյունավետությունը․ ի՞նչ է պետք իմանալ

Այսօր Հայաստանում գրանցվել է կորոնավրուսային վարակի 273 նոր դեպք, մահվան՝ 20 դեպք։ Համաձայն վերջին տվյալների՝ մեր երկրում  կատարվել է 366 779 պատվաստում, որից առաջին դեղաչափ` 237 454, երկրորդ դեղաչափ` 129  325։ ՀՀ առողջապահության նախարարությունը հորդորում է մարդկանց պատվաստվել՝ կորոնավիրուսային վարակից պաշտպանելով իրենց և հարազատներին։ Այս օրերին հանրության մոտ առաջանում են տարբեր հարցեր․ ինչո՞ւ պատվաստվել, երբ պատվաստվելուց  հետո ևս կարելի է վարակվել կորոնավիրուսով,  ինչպե՞ս կարող է պատվաստումն օգնել շրջապատի մարդկանց, երբ պատվաստվելուց հետո ևս հնարավոր է տարածել վարակը,  որքա՞ն ժամանակ է պատվաստանյութը պաշտպանում վարակվելուց,  «Դելտա» շտամի առկայության պայմաններում որքանո՞վ է արդյունավետ պատվաստվելը։ Այս և այլ հարցերի պատասխանելու համար անհրաժեշտ է նախ հասկանալ, թե ինչպես է վիրուսը թափանցում մարդու օրգանիզմ, վարակում այն, բազմանում, հետո տարածվում՝ փոխանցելով վարակն այլ մարդկանց, և ինչպես են պատվաստանյութերն ազդում վիրուսի վրա։   Վիրուսի ներթափանցումն օրգանիզմ Մեր վերին շնչառական ուղիներում (քթի խոռոչ, ըմպան, կոկորդ) կան բջիջներ, որոնք պաշտպանված են լորձի շերտով։ Այս շերտը պատնեշ է ստեղծում վարակի համար։ Երբ մարդը բնական ճանապարհով վարակվում է կորոնավիրուսով (SARS-CoV-2), վիրուսը շրջանցում է պատնեշն ու վարակում բջիջները։ Բջիջները վարակելուց հետո վիրուսը բազմանում է մեր օրգանիզմում: Եթե բազմացման մակարդակը բավականաչափ բարձր է, վիրուսը կարող է դուրս գալ վարակված մարդու օրգանիզմից և այլ մարդու փոխանցվել (վարակի՝ մարդուց մարդ փոխանցում)։ Երբ վիրուսը վարակում է բջիջը, մեր օգրանիզմը տալիս է, այսպես կոչված, իմունային պատասխան՝ արտադրելով հակավիրուսային հատուկ սպիտակուցներ (հակամարմիններ)։ Երբ սա բավարար չի լինում, օրգանիզմը փորձում է հասկանալ, թե ինչ վիրուս է ներթափանցել բջիջ՝ հենց այդ վիրուսին հատուկ հակամարմիններ ստեղծելու համար, որոնք ավելի արդյունավետ ազդեցություն կունենան վիրուսի վրա։ Վիրուսի մասին հիշողությունը պահպանվում է մեր օգրանիզմում։ Ահա թե ինչու են ասում, որ արդեն մեր անգամ վարակված մարդու օգրանիզմում որոշ ժամանակ պահպանվում են հակամարմիններ, որոնք հետագայում օգնում են վիրուսի դեմ պայքարելուն։   Ի՞նչ են անում պատվաստանյութերը Պատվաստանյութերը պարունակում են վիրուսի (COVID-19-ի դեպքում՝ SARS-CoV-2 վիրուսի) թուլացած կամ ոչ ակտիվ հատվածներ։ Երբ պատվաստանյութը հայտնվում է մեր օրգանիզմում, օրգանիզմը մտածում է, որ վիրուս է ներթափանցել, և սկսում է հատուկ այդ վիրուսի դեմ հակամարմիններ ստեղծել։ Ամբողջ հարցն այն է, թե ստեղծված հակամարմիններն ինչպես կպայքարեն վիրուսի դեմ, երբ մենք կրկին բնական ճանապարհով վարակվենք։ Իսկ վիրուսի դեմ պայքարել կարելի է մի քանի եղանակով․ սկզբնական փուլում ճնշել վիրուսը և չթողնել, որ բջիջները վարակվեն, արգելել վիրուսին օրգանիզմում բազմանալ՝ խանգարելով վիրուսի տարածումը, ճնշել վիրուսը՝ թուլացնելով հիվանդության ծանր ընթացքը և ապահովելով հիվանդության՝ առանց ախտանշանների (ասիմպտոմ) ընթացք։ Արտակարգ իրավիճակներում օգտագործման ցուցակի պատվաստանյութերը, որոնք արժանացել են Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) հավանությանը, անցել են որակի, ապահովության և արդյունավետության կլինիկական փորձարկումներ։ Հավանության արժանացած պատվաստանյութերը պետք է ունենան 50 և ավելի տոկոս արդյունավետություն։  Կլինիկական փորձարկումների ժամանակ պատվաստանյութերի արդյունավետությունը որոշվում է հետևյալ կերպ․ մարդկանց մեկ կամ մի քանի խմբի տրվում է պատվաստանյութ, մեկ այլ խմբի էլ տրվում է պլացեբո (նյութ, որը դեղի կամ պատվաստանյութի է նման, բայց իրականում որևէ ազդեցություն չունի): Եթե կորոնավիրուսային վարակի դեմ որևէ պատվաստանյութ ունի, օրինակ, 80% արդյունավետություն, նշանակում է՝ կլինիկական փորձարկման շրջանում պատվաստանյութը ստացած մարդկանց մոտ կորոնավիրուսային  հիվանդություն առաջանալու ռիսկը 80%-ով պակաս է եղել, քան այն մարդկանց մոտ, որոնք պլացեբո են ստացել։ Պետք է հիշել, որ 80% արդյունավետությունը չի նշանակում, որ պատվաստվածների 20%-ի մոտ անպայման զարգանալու է կորոնավիրուսային հիվանդություն։ Այժմ տեսնենք, թե ըստ ԱՀԿ-ի տվյալների՝  պատվաստանյութերից յուրաքանչյուրը որքան արդյունավետություն ունի․ «Պֆայզեր» («BioNTech»)- երկու դեղաչափ ստանալուց 7 օր հետո ունի 95% արդյունավետություն՝ ընդդեմ սիմպտոմատիկ վարակի 16 տարեկան և ավելի բարձր տարիքի մարդկանց մոտ։ Իսրայելում անցկացված փորձարկումները ցույց են տվել, որ այս պատվաստանյութն ունի 94% արդյունավետություն՝ ընդդեմ սիմպտոմատիկ COVID-19-ի, 87%` ընդդեմ հոսպիտալացման, 92%` ընդդեմ հիվանդության ծանր ընթացքի։ «Սինոֆարմ»- երկու դեղաչափ ստանալուց 14 (կամ ավելի) օր հետո վարակվելու դեպքում ունի 79% արդյունավետություն՝ սիմպտոմատիկ վարակի և հոսպիտալացման դեմ։ «ԿորոնաՎակ» («Սինովակ» ընկերություն)- Բրազիլիայում անցկացված փորձարկումները ցույց են տվել, որ երկու դեղաչափ ստանալուց 14 օր հետո ունի 51% արդյունավետություն՝ ընդդեմ սիմպտոմատիկ վարակի, 100% արդյունավետություն՝ ընդդեմ ծանր COVID-19-ի և հոսպիտալացման։ Ինդոնեզիայում փորձարկումները ցույց են տվել 65․3% արդյունավետություն՝ ընդդեմ սիմպտոմատիկ վարակի, իսկ Թուրքիայում անցկացված փորձարկումների համաձայն՝ պատվաստանյութն ընդդեմ սիմպտոմատիկ վարակի ունեցել է 83․5% արդյունավետություն։  «Ջոնսոն և Ջոնսոնի» պատվաստանյութ- մեկ դեղաչափը  66.9% արդյունավետություն ունի սիմպտոմատիկ վարակի դեմ, ծանր հիվանդության դեմ 14 օր հետո ունի 76.7% արդյունավետություն, 28 օր հետո՝ 85.4%։ Հոսպիտալացման դեմ արդյունավետությունը 14 օր հետո 93․1% է, 28 օր հետո՝ 100%: «Աստրա-Զենեկա»- ունի 72% արդյունավետություն՝ ընդդեմ սիմտոմատիկ վարակի։ Ըստ վերջին հաշվարկների՝ առաջին դեղաչափից հետո «Դելտա» շտամի դեպքում հոսպիտալացման դեմ արդյունավետությունը  71% է, երկրորդ դեղաչափից հետո՝  92%։ «Ալֆա» շտամի դեպքում մեկ դեղաչափից հետո հոսպիտալացման դեմ արդյունավետությունը 76% է, երկու դեղաչափից հետո՝ 86%։ «Մոդերնա»- ունի 94.1% արդյունավետություն։ ԱՀԿ-ն դեռևս չի հաստատել «Սպուտնիկ-Վի» պատվաստանյութը։ «Սպուտնիկ-Վին» հաստատել է ԱՄՆ Սննդի և դեղերի վարչությունը։ Ըստ «Սպուտնիկ-Վի»-ի պաշտոնական կայքի՝ պատվաստանյութը ծանր դեպքերի դեմ ունի 100% արդյունավետություն, հոսպիտալացման դեմ՝ 94․4%, «Դելտա» շտամի դեմ՝ 83․1%։ Բացի ԱՀԿ-ում կամ պատվաստանյութեր արտադրող ընկերությունների կայքերում առկա տվյալներից՝ կան նաև պատվաստանյութերի արդյունավետության վերաբերյալ գիտական հետազոտություններ։ Իսրայելցի գիտնականներն, օրինակ, «The Lancet» գրախոսվող ամսագրում այս տարվա մայիսին հրապարակված հոդվածում նշում են, որ «Պֆայզերի» երկրորդ չափաբաժինը ստանալուց 7 (կամ ավելի) օր անց պատվաստանյութի ազդեցությունը վարակի դեմ 95․3% է, ասիմպտոմատիկ վարակի դեմ՝  91․5%, սիմպտոմատիկ վարակի դեմ՝ 97%, հոսպիտալացման դեմ՝ 97․2%, ծանր կամ կրիտիկական հոսպիտալացման դեմ` 97․5%`, մահվան դեմ` 96․7%։ Հետազոտության մեջ ներառվել են 16 տարեկան և ավելի բարձր տարիք ունեցող իսրայելցիների տվյալներ։ Ռուսական Գամայելայի անվան ինստիտուտը հայտնել է, որ «Սպուտնիկ-Վի»-ն ունի 97% արդյունավետություն։ Մեծ Բրիտանիայի կառավարության ենթակայությամբ գործող «Անգլիայի հանրային առողջություն» («Public Health England») կառույցի տվյալներով՝ «Պֆայզերը» և «Աստրա-Զենեկան» հիվանդության սիմպտոմատիկ ընթացքը կանխելու հարցում 85-90% արդյունավետություն ունեն։ ԱՄՆ Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնի հրապարակած վերջին տվյալների համաձայն՝ «Մոդերնան» հոսպիտալացան դեմ ունի 93% արդյունավետություն, «Պֆայզերը»՝ 88%, «Ջոնսոն և Ջոնսոնի» պատվաստանյութը՝ 71%: Կենտրոնը համեմատական ուսումնասիրությունն իրականացրել է՝ վերցնելով ԱՄՆ-ի բնակիչների տվյալները (պատվաստանյութերի արդյունավետության վերաբերյալ հետազոտությունների կարող եք ծանոթանալ այստեղ)։   Այլ հետազոտություններ Թեև պատվաստանյութերի բազմաթիվ փորձարկումներ ցույց են տվել, որ դրանք զգալիորեն կանխում են սիմպտոմատիկ COVID-19-ը (ավելի պարզ ասած՝ մարդիկ վարակվում են, սակայն հիվանդությունն ընթանում է առանց հազի, ջերմության և այլ ախտանշանների), քիչ են ուսումնասիրություններն այն մասին, թե արդյոք պատվաստանյութերն ունա՞կ են կանխելու վարակի՝ մարդուց մարդ տարածումը։ Տեսականորեն պատվասատնյութերը մի քանի եղանակներով կարող են ազդել վարակի տարածման վրա․ տարածման աստիճանը նվազեցնել՝ ախտանշանների (հազ, փռշտոց և այլն) արտահայտվածությունը թուլացնելու հաշվին, քանի որ վարակը տարածվում է նաև հազալու կամ փռշտալու միջոցով, օրգանիզմում առաջացնել իմունային պատասխաններ (դրդել օրգանիզմին ստեղծել հակամարմիններ)՝ նվազեցնելով վարակված օրգանիզմից դուրս եկած վիրուսի վարակելիության աստիճանը։ Վարակի տարածելիության վրա պատվաստանյութերի ունեցած ազդեցությունների մասին հետազոտությունները քիչ են, ինչը հասկանալի է՝ հաշվի առնելով այն փաստը, որ պատվաստանյութերը սկսել են լայնորեն օգտագործվել միայն վերջերս։ Իսրայելցի գիտնականներն, օրինակ, երկու հետազոտություն են արել՝ հասկանալու համար, թե որքանով են պատվաստանյութերն ազդում վարակի տարածման վրա։ Խմբերից մեկն ուսումնասիրել է 2020-ի դեկտեմբերից մինչև 2021-ի ապրիլն ընկած ժամանակահատվածում Իսրայելի բժշկական կենտրոններից մեկում բուժաշխատողների և նրանց ընտանիքների անդամների վարակման դեպքերը և հաշվարկել, թե ինքնամեկուսացումն ու «BioNTech» ընկերության պատվաստանյութը («Պֆայզեր») ինչպես են ազդել վարակի՝ տնային պայմաններում փոխանցելիության վրա։ Ուսումնասիրվել է 210 ընտանիք։  Հետազոտության հեղինակները եկել են եզրահանգման, որ ընտանիքներում պավաստումը նվազեցնում է ինչպես վարակման ռիսկը, այնպես էլ վարակվելու դեպքում փոխանցման հավանականությունը։ Երբ կոնտակտները պատվաստված չեն եղել, ինքնամեկուսացումը ևս զգալիրոեն նվազեցրել է փոխանցման ռիսկը։  Իսրայելցի գիտնականների մեկ այլ խումբ վերցրել է իսրայելական հիվանդանոցներից մեկի տվյալները՝ 2020-ի հունիսի 15-ից մինչև 2021-ի մարտի 24-ն ընկած ժամանակահատվածում բուժաշխատողների և նրանց ընտանիքների անդամների վարակման դեպքերի մասին։ Բուժաշխատողները կրկին պատվաստված են եղել «Պֆայզերով»։ Հետազոտության արդյունքները ցույց են տվել, որ «Պֆայզերով» պատաստումն ուսումնասիրված ընտանիքներում կրճատել է և՛ վարակի մակարդակը (վարակվելու հավանականությունը), և՛ փոխանցման հավանականությունը։ Այստեղ կարևոր է նշել, որ այս երկու հետազոտություններն էլ դեռևս գրախոսություն չեն անցել։ Ցանկացած գիտական հոդված նախ անցնում է գրախոսություն, ավելի պարզ ասած՝ ոլորտի այլ գիտնականներ կարդում են հոդվածը, կարծիք հայտնում դրա մասին, ուղարկում հեղինակներին, որոնք անհրաժեշտության դեպքում շտկումներ են անում, սխալները (եթե կան) վերացնում, ինչից հետո հոդվածը հրապարակվում է գիտական գրախոսվող ամսագրում։  Վերը նշված հոդվածների դեռ նախնական տարբերակներն են հրապարակված, ուստի պետք է սպասել դրանց գրախոսված տարբերակների հրապարակմանը՝ ավելի հստակ պատկեր ունենալու համար։ Բացի այդ՝ երկրորդ հետազոտության հեղինակները նշել են, որ մեկ այլ հետազոտության համար «Պֆայզերից» դրամաշորհ են ստացել։ Դրամաշնորհն, իհարկե, ինչպես նշում են հեղինակները, կապ չունի հետազոտության հետ, որտեղ ուսումնասիրվել է, թե որքանով է «Պֆայզերն» ազդում վարակի տարածելիության վրա։ «Անգլիայի հանրային առողջություն» կառույցը ևս հետազոտութուն է իրականացրել Մեծ Բրիտանիայի 24 000 ընտանիքներում (57 000 մարդ)։ Հետազոտության արդյունքները ցույց են տվել, որ նրանց մոտ, ովքեր «Պֆայզեր» կամ «Աստրա-Զենեկա» պատվաստանյութերի առաջին դեղաչափը ստանալուց երեք շաբաթ անց վարակվել են կորոնավիրուսով, 38-49%-ով նվազել է ընտանիքի անդամներին վարակը փոխանցելու հավանականությունը։ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը նշում է, որ պարզ չէ, թե որքանով են պատվաստանյութերը կանխում վարակն այլոց փոխանցելը, այդ պատճառով էլ անգամ պատվաստվելուց հետո պետք է պահել հակահամաճարակային կանոնները։  «Դեռ հետազոտություններ են իրականացվում՝ հասկանալու համար, թե որքանով են պատվաստանյութերն արդյունավետ ոչ միայն հիվանդությունից պաշտպանելու, այլև վարակումը և փոխանցումը կանխելու հարցում»,- նշված է ԱՀԿ-ի կայքում։   Պատվաստանյութերի պաշտպանության տևողությունը և «Դելտա» շտամի առկայությունը Կան նաև հետազոտություններ այն մասին, թե որքան ժամանակ են պատվաստանյութերը պաշտպանում մարդկանց։ «Nature» գիտական ամսագրում այս տարվա հունիսին հրապարակված հոդվածներից մեկում ուսումնասիրվել էր, թե որքան ժամանակ են ի-ՌՆԹ պատվաստանյութերի առաջացրած հակամարմինները մնում օրգանիզմում։  Նախ հասկանանք, թե ինչով են տարբերվում ի-ՌՆԹ (ինֆորմացիոն ՌՆԹ) պատվաստանյութերը ավանդական պատվաստանյութերից։ COVID-19 հիվանդություն առաջացնող վիրուսի մակերեսին գոյություն ունի հատուկ սպիտակուց։ Եթե ավանդական պատվաստանյութերը սովորաբար պարունակում են վիրուսի վնասված կամ ոչ ակտիվ հատված, որը մեր օրգանիզմում առաջացնում է իմունային պատասխան, ապա ի-ՌՆԹ պատվաստանյութերը մեր բջիջներին «սովորեցնում են» արտադրել վիրուսի մակերեսին եղող սպիտակուցի անվնաս հատված։ Մեր օրգանիզմը հասկանում է, որ այդ սպիտակուցն օտար է, և սկսում է հակամարմիններ արտադրել դրանից պաշտպանվելու համար։ Ի-ՌՆԹ պատվաստանյութեր են «Պֆայզերը» և «Մոդերնան»։ «Nature»-ում հրապարակված հոդվածի հեղինակները նշում են, որ ըստ իրենց հետազոտության արդյունքների՝ ի-ՌՆԹ պատվաստանյութերի հետևանքով առաջացած հակամարմինների տեսակներից մեկը պահպանվում է առնվազն 12 շաբաթ։ «Nature» ամսագրում հրապարակված հոդվածներից մեկում էլ նշվում է, որ COVID-19-ի դեմ իմունիտետ ունեցող մարդիկ կկորցնեն իրենց պաշտպանական հակամարմինների մոտ կեսը ամեն 108 օրը մեկ։ Արդյունքում, պատվաստանյութերը, որոնք ունեն, օրինակ, 90% արդյունավետություն, 6 կամ 7 ամիս հետո կունենան 70% արդյունավետություն։ «Science» ամսագրում հրապարակված հոդվածներից մեկի հեղինակները պարզել են, որ «Մոդերնայի» երկրորդ դեղաչափը ստանալուց վեց ամիս հետո բոլոր շտամերի դեմ չեզոքացնող հակամարմիններն օրգանիզմում պահպանվել են։ Միայն  «Բետա» շտամի դեմ հակամարմիններն են 6 ամիսների ընթացքում զգալիորեն նվազել։ Մեկ այլ անհանգստացնող փաստ է «Դելտա» շտամի առկայությունը։ Վերը նշված հետազոտությունները, որտեղ խոսվում է վարակի տարածելիության վրա պատվաստանյութերի ունեցած ազդեցության մասին, կատարվել են մինչև «Դելտա» շտամի տարածումը։ Այս շտամի վրա պատվաստանյութերի ունեցած ազդեցության մասին քիչ բան է հայտնի։ ԱՀԿ-ն նշում է․ «Տարբեր երկրներում, որտեղ դոմինանտ է «Դելտա» շտամը, հետազոտությունները ցույց են տալիս՝ ավելի քիչ է հավանականությունը, որ պատվաստված մարդիկ կհայտնվեն հիվանդանոցում»։ Այս օրերին խոսակցություններ կան այն մասին, որ կարող է օգտակար լինել պատվաստանյութերի երրորդ, խթանիչ դեղաչափը (booster): Իսրայելցի գիտնականներն, օրինակ, հետազոտություն են իրականացրել, որի արդյունքները ցույց են տալիս՝ տարեց իսրայելցիների մոտ, որոնք ստացել են պատվաստանյութի երրորդ դեղաչափը, ավելի քիչ է կորոնավիրուսով վարակվելու և հիվանդանալու հավանականությունը, քան նրանց մոտ, ովքեր ստացել են երկու դեղաչափ։ «The lancet» գիտական ամսագրում հրապարակված հոդվածում, որի հեղինակների մեջ կան ԱՄՆ Սննդի և դեղերի վարչության, ինչպես նաև ԱՀԿ-ի մասնագետներ, նշվում է՝ եթե պատվաստանյութերը հասցվեն նրանց, ովքեր դեռ չեն ստացել ոչ մի դեղաչափ, ավելի շատ կյանքեր կփրկվեն։ Ըստ հետազոտության հեղինակների՝ անգամ եթե խթանիչ դեղաչափերը  կարող են օգուտներ ունենալ, ավելի օգտակար է պատվաստանյութեր հասցնել չպատվաստված մարդկանց, և խթանիչ դեղաչափերի լայնամասշտաբ օգտագործման անհրաժեշտություն այս պահին չկա։ Ամփոփելով պատվաստանյութերի արդյունավետության վերաբերյալ եղած տվյալները՝ կարող ենք նշել․ օգտագործման թույլտվություն ստացած բոլոր պատվաստանյութերը այս կամ այն չափով կանխում են հիվանդության ծանր ընթացքը, հոսպիտալացումը, մահը, ինչպես նաև հիվանդության սիմպտոմատիկ ընթացքը, «Դելտա» շտամի դեպքում պատվաստանյութերի ազդեցությունը կարող է նվազել, այս շտամով վարակվելու դեպքում պատվաստված լինելը կօգնի խուսափել հոսպիտալացումից և մահից, կան հետազոտություններ, համաձայն որոնց՝ պատվաստանյութերը ազդում են ընատնիքի ներսում վարակի տարածման վրա, սակայն պետք է սպասել, մինչև այդ հետազոտությունները գրախոսություն կանցնեն, պատվաստանյութերի ազդեցությունը ժամանակի ընթացքում կարող է նվազել, սակայն համաձայն որոշ հետաոտությունների՝ առնազն 6 ամիս մեր օրգանիզմում պահպանվում են պատվաստումից առաջացած հակամարմինները, պատվաստանյութերի արդյունավետությունը բարձրացնելու համար առաջարկվում է երրորդ դեղաչափով պատվաստվել, սակայն ԱՀԿ-ն գտնում է, որ պատվաստանյութերը նախ պետք է հասցնել նրանց, ովքեր դեռ առաջին դեղաչափն էլ չեն ստացել։   Գլխավոր լուսանկարը՝ «Nature»-ից Աղբյուրներ "Prevention of host-to-host transmission by SARS-CoV-2 vaccines", The Lancet, 14.09.2021, Impact of BNT162b2 vaccination and isolation on SARSCoV-2 transmission in Israeli households: an observational study, 16․07․2021, Vaccination with BNT162b2 reduces transmission of SARS-CoV-2 to household contacts in Israel, 16․07․2021, One dose of COVID-19 vaccine can cut household transmission by up to half, Public Health England, 28․04․2021, "COVID vaccine immunity is waning — how much does that matter?",nature.com, 17.09.2021, "COVID-vaccine booster shot shows promise in Israeli study", nature.com, 16.09.2021, "Considerations in boosting COVID-19 vaccine immune responses", The Lancet, 13.09.2021, "Impact and effectiveness of mRNA BNT162b2 vaccine against SARS-CoV-2 infections and COVID-19 cases, hospitalisations, and deaths following a nationwide vaccination campaign in Israel: an observational study using national surveillance data", The Lancet, 05.05.2021, "Six months of COVID vaccines: what 1.7 billion doses have taught scientists", nature.com, 04.06.2021, "Comparative Effectiveness of Moderna, Pfizer-BioNTech, and Janssen (Johnson & Johnson) Vaccines in Preventing COVID-19 Hospitalizations Among Adults Without Immunocompromising Conditions — United States, March–August 2021", Centers for Disease Control and Prevention, 17.09.2021, "SARS-CoV-2 mRNA vaccines induce persistent human germinal centre responses", Nature, 28.06.2021, "Durability of mRNA-1273 vaccine–induced antibodies against SARS-CoV-2 variants", Science, 17․09․2021,  Աննա Սահակյան
13:41 - 22 սեպտեմբերի, 2021