ԿԱՐԴԱԼԻՔ

«Մի տասը հատ կրակել ա ու չի կրակել»․ ըստ վկայի՝ Խուռհատ սար մեկնած զորքի զենքերը լավ չեն աշխատել

#Կարճ_ասած 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մարտի դաշտը լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ մեղադրվող հրամանատար Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ գործով դատարանում երեկ հարցաքննվեց պատերազմի ժամանակ երկու ամսվա ժամկետային զինծառայող Վլադիկ Բարսեղյանը։ Վերջինս առանցքային դրվագներով նախորդիվ հարցաքաննվածների ցուցմունքներին հակասող պնդումներ արեց դատարանում։ Մասնավորապես՝ ասաց, որ Խուռհատ սարից նահանջի ժամանակ Հովհաննես Մուրադյանի անձնակազմն առաջ է ընկել ու գնացել գրավված Հադրութի ուղղությամբ, իսկ իրենց անձնակազմը չի գնացել նրանց հետեւից, քանի որ տեղեկացել են Հադրութի գրավվելու մասին։ Այնինչ նախորդիվ հարցաքննվածները պատմել էին, որ Մուրադյանի անձնակազմը նահանջի ժամանակ զորքի վերջում է եղել, ու, իրենց անհայտ հանգամանքներում, առանձնացել է մյուսներից՝ գնալով Հադրութ՝ չիմանալով, որ հակառակորդն է այնտեղ վերահսկողություն սահմանել։ Միայն մեկ վկա հարցաքննության ժամանակ նշել էր, որ Մուրադյանի անձնակազմը մյուսներից առանձնացել է, քանի որ հրետակոծություն է եղել ու արկն ընկել է նրանց արանքում։ Մեկ այլ վկա էլ ասել էր, որ Մուրադյանի անձնակազմը Հադրութ է շարժվել մի կամավորի ցուցումով։ Վկան նաեւ նշեց, որ Խուռհատ սարում հակառակորդի հետ մարտը տեւել է մոտ մեկ-մեկուկես ժամ, եւ այդ ընթացքում հակառակորդը կիրառել է ոչ միայն հրաձգային զինատեսակներ, այլեւ հրետանի, ուստի, ըստ նրա, Իշխան Վահանյանը կարող էր բեկորային վիրավորում ստանալ այդ ընթացքում։ Դրա հավանականությունը հերքել էին գրեթե բոլոր հարցաքննվածները։ Բացի դրանից՝ Խուռհատ սարից նահանջելուց հետո հակառակորդի փոքրաթիվ խմբի հետ մարտի բռնվելու դրվագի առնչությամբ վկան պատմեց, որ հետագայում իրենց քսանհոգանոց խմբից երկու ճակատագիրն իրենց անհայտ է եղել (հետագայում արդեն վկան նրանց տեսել է), իսկ սպաները չեն գնացել այդ զինծառայողներին որոնելու, թեեւ նախորդ հարցաքննվածները նշել էին, որ այդ մարտից հետո երեք զինվորի գտնվելու վայրը չեն իմացել, եւ որ այդ մարտի ժամանակ զոհեր են տվել։ #Մանրամասն Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանի Կենտրոնի նստավայրում դատավոր Ջոն Հայրապետյանի նախագահությամբ շարունակվում է 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մարտի դաշտը լքելու եւ իշխանության անգործության մեջ մեղադրվող հրամանատար Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ գործի քննությունը: Վահանյանը մեղադրվում է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 375-րդ հոդվածի 4-րդ եւ 380-րդ հոդվածի 1-ին մասերով՝ պատերազմի ժամանակ անձնական շահագրգռվածությունից ելնելով՝ իշխանության անգործության եւ մարտի դաշտը ինքնակամ լքելու համար։ Նրա նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրված կալանավորումը։ Նա մեղադրանքը չի ընդունում։ Դատարանը վկաների հարցաքննության փուլում է։ Երեկ դատակոչվել էին Վլադիկ Բարսեղյանը եւ Մստո Մստոյանը։ Վերջինս, սակայն, թեեւ տեղեկացրել էր նիստի սկսվելուց մեկ ժամ անց դատարան ներկայանալու մասին, այդպես էլ չներկայացավ։ Դատարան ներկայացած Վլադիկ Բարսեղյանը՝ ծնված 2002թ․-ին, 44-օրյա պատերազմը սկսվելու ժամանակ նորակոչիկ է եղել՝ երկու ամսվա ծառայող։ Նիստի սկզբում Բարսեղյանը դատարանին տեղեկացրեց, որ ինքը ամբաստանյալ Իշխան Վահանյանի հետ ոչ մի հարաբերություն չունի։ Բարսեղյանը, սակայն, Վահանյանի անունը սկզբում չհնչեցրեց, ինչի առնչությամբ դատավորի մոտ հարց առաջացավ։ Բարսեղյանը մեկնաբանեց, որ Վահանյանի անունը չի ուզում տալ, քանի որ նա «զորքին թողել փախել ա, մեղմ ասած»։ Նշենք, որ Բարսեղյանը դատավարության մասնակիցների հարցերին պատասխանում էր կարճ նախադասություններով կամ հաստատող ու հերքող արձագանքներով, և կողմերը ստիպված էին լինում պարբերաբար վերաձևակերպել իրենց նույն հարցերը։ Ըստ վկա Վլադիկ Բարսեղյանի՝ 2020 թ․ սեպտեմբերի 27-ին պատրաստվում էին ճաշարան գնալ, երբ հակառակորդը սկսեց, իր խոսքով, «տրաքացնել», ինչից հետո իրենց հանել են դիրքեր․ «Հետնահանջ, Հադրութ, տենց խառը»,- շարունակեց վկան։ Դատավորը հետաքրքրվեց՝ Խուռհատ սարի դեպքերից ի՞նչ կպատմի վկան, ինչին ի պատասխան՝ Բարսեղյանը նշեց, որ Հադրութի դպրոցից իրենց հանել են Խուռհատ սար, որտեղ մնացել են գիշերը, իսկ առավոտյան հակառակորդը սկսել է կրակել, իրենք էլ հետնահանջ են արել։ Ի պատասխան դատախազ Գեւորգ Ավետիսյանի հարցի՝ Բարսեղյանը տեղեկացրեց, որ պատերազմի ժամանակ ինքը եղել է ավագ նշանառու, իրենց դասակը եղել է ԱԳՍ-ի (հաստոցավոր ավտոմատ նռնականետ) առանձին դասակը, իսկ թե ինչ պաշտոն է զբաղեցրել Իշխան Վահանյանը, Բարսեղյանն ասաց՝ շտաբի պետ։ Նա նշեց, որ պատերազմն սկսվելուց անմիջապես հետո իրենց ստորաբաժանումը ներգրավվել է մարտական գործողությունների, բայց պատերազմի սկզբում ինքն Իշխան Վահանյանին չի հանդիպել, այլ հանդիպել է Հադրութի դպրոցում։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը Հանրային մեղադրողը հետաքրքրվեց՝ իսկ Բարսեղյանն ի՞նչ տեղեկություններ է ունեցել սպայակազմից, օրինակ՝ Վահանյանից, մինչեւ վերջինիս վիրավորում ստանալը, Բարսեղյանը պատասխանեց, որ ընդհանրապես տեղեկություն չի ունեցել։ Հարցին, թե պատերազմական գործողությունների ընթացքում գումարտակի հրամանատարական կազմում փոփոխություններ եղել են, Բարսեղյանը պատասխանեց․ «Իմացել ենք, որ կամբատ դրել են Իշխան Վահանյանին»։ Թե երբ են իմացել դրա մասին, թե ինչ հանգամանքներում է Վահանյանը նշանակվել, ինչ պատճառով է փոփոխությունը տեղի ունեցել, Բարսեղյանը պատասխանեց, որ սարի վրա է իմացել, որ Վահանյանն արդեն այդ պաշտոնն է զբաղեցնում։ Թե մինչ այդ ով էր զբաղեցնում գումարտակի հրամանատարի պաշտոնը, վկան ասաց, որ չի հիշում անուն-ազգանունը, բայց տեղյակ է, որ փոփոխությունն արվել է, քանի որ վերջինս զոհվել է։ Բարսեղյանը ասաց, որ չգիտի այն տեղանքը, ուր բարձրացել են դպրոցից հետո, բայց ասաց, որ այնտեղ են գնացել Իշխան Վահանյանի հրամանով։ Իսկ այնտեղ, ըստ վկայի, իրենց հրաման է տրվել սարի վրա դիրքավորվելու, դիտարկում անելու․ հրամանը, Բարսեղյանի խոսքով, կատարել են։ Վկայի խոսքով՝ դասակի հրամանատարը զորքի հետ չի եղել Բարսեղյանը, պատասխանելով դատավարության մասնակիցների հարցին, սկզբում ասաց, որ իրենք անմիջական հրամանատար չեն ունեցել, հետո ասաց, որ հրամանատրն Իշխան Վահանյանն է եղել։ Հանրային մեղադրողը ճշտող հարց հնչեցրեց՝ չե՞ն ունեցել դասակի հրամանատար, Բարսեղյանն էլ պատասխանեց՝ «ունեցել ենք, ըտեղ չի եղել», թե ինչ պատճառով, Բարսեղյանն ասաց՝ տեղյակ չէ։ Մեղադրողն արձանագրեց՝ ԱԳՍ դասակի հրամանատարը զինվորների հետ չի եղել, ապա ճշտեց՝ «այսինքն՝ հրամանները՝ ինչ գործողություններ պետք է անեք, ստացել եք Վահանյանի՞ց», Բարսեղյանը հաստատեց, եւ ասաց, որ իրենց հետ այլ սպաներ են եղել․ «Ղարիբյանը (սպա Արսեն Ղարիբյանը,- հեղ․), Վազգենը (վաշտի հրամանատար Վազգեն Վարդանյանը,-հեղ․), Մուրադյանը (կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանը,-հեղ․), էդքանն եմ հիշում»,- ասաց վկան։ Հանրային մեղադրողը հետաքրքրեց՝ մոտավոր որքա՞ն էր այն հատվածը, որը պետք է պահեր գումարտակը, վկան պատասխանեց՝ «օդայինով մոտ 250-300մ»։ Մեղադրողը դարձյալ ճշտեց՝ այդ հատվածում ո՞ր սպաներն են իրենց գործողությունները ղեկավարել, վկան ասաց՝ իր նշած անձինք, իսկ մեղադրողը մեկնաբանեց․ «Հա, էդ բոլորը․․․ Ուղղակի էդ 250-300մ տարածության վրա դժվար կլինի մի հոգին միաժամանակ էդ հատվածում գտնվի, դրա համար առաջարկում եմ կոնկրետացնել՝ ո՞ր սպան ա եղել ձեզ ավելի մոտիկ, ի՞նչ եղանակով ա իրականացվել ղեկավարումը»։ Վկան պատասխանեց․ «Ես, որ հիշում եմ, Իշխան Վահանյանն ա տվել կրակելու հրաման, տենց հրամաններ ինքն ա տվել»։ Հանրային մեղադրողը հարցրեց՝ «դուք դիրքավորվեցիք բնագծում, որտեղ պետք է ծառայություն իրականացնեք․ սպայակազմը, էդ թվում Վահանյանը, իրենք որտե՞ղ էին դիրքավորվել, տեղակայումն իրենց որտե՞ղ է եղել»։ Վկան ասաց, որ չի հիշում, բայց նշեց, որ նույն տեղում են եղել՝ «ուր որ մենք, իրանք ըտեղ, էդ սարի վրա»։ Հանրային մեղադրողը նորից հղում արեց նախորդիվ հարցաքննված վկաների ցուցմունքներին՝ ասելով, որ նրանք նշել են, որ հրամանատարները տեղակայված են եղել զորքի թիկունքում․ «Նաեւ նշում էին էդ «քարի» հատվածը, որտեղ սպաները հիմնականում գտնվել են, դու ի՞նչ կասես էդ կապակցությամբ, հիմա որտե՞ղ էին գտնվում սպաները»,- հարց հնչեցրեց դատախազը։ «Խառը էլի, գնացել-եկել, ման են եկել, նայել, խառը, կոնկրետ տեղ չկա, որ ասեմ ըտեղ են եղել»,- ասաց վկան։ Պատասխանելով հաջորդ հարցին՝ Բարսեղյանն ասաց, որ սպաներն այն հեռավորության վրա էին, որ նրանք հրամանները լսելի են եղել․ «Ասում էին, արդեն մեկս մյուսին փոխանցում էինք, էլի»,- մեկնաբանեց վկան։ Ըստ վկայի՝ Խուռհատ սարում հակառակորդի հետ մարտը տեւել է մոտ մեկ-մեկուկես ժամ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանը վկային առաջարկեց ավելի լարել հիշողությունը՝ փորձելով իրադարձությունները պարզաբանել դատարանի առջեւ․ «Լավ, ի՞նչ տեղի ունեցավ ամսի տասին, խոսքը վերաբերում է հակառակորդի հարձակմանը ու դրանից հետո տեղի ունեցած դեպքերին»,- նշեց Ավետիսյանը։ «Որ հարձակվել են, տենց կրակել ենք, բան-ման, առավոտվա կողմ [են հարձակվել], մոտ տասի սահմաններում»,- պատմեց Բարսեղյանը՝ նշելով, որ հակառակորդի հարձակումը «անտառի միջից» է եղել, իրենց ձախ կողմից, ամբողջ երկարությամբ, նաեւ իրենց կողմից պաշտպանվող դիրքի ուղղությամբ։ Վկան ոչ հստակ, բայց ասաց, որ հարձակումն, ըստ ամենայնի, հետեւակի կողմից է եղել, կիրառվել է հրազեն, թեեւ նշեց, որ հրետանի էլ է աշխատել իրենց ուղղությամբ։ «Սկսվեց հարձակումը, էդ մասին իմացա՞վ վերադաս հրամանատարությունը»,- հարցրեց հանրային մեղադրողը, ինչին ի պատասխան՝ վկան գլխով հաստատեց, Ավետիսյանը հարցրեց՝ ի՞նչ հրամաններ ստացան, ո՞ւմ կողմից։ Բարսեղյանն արձագանքեց․ «Կրակ բացել․․․ Իշխանն էր Վահանյան (նկատի ունի հրաման արձակողը,- հեղ․)»,- ասաց վկան՝ նշելով, որ իրենք հակառակորդի ուղղությամբ կրակում էին ավտոմատներով։ Նա նշեց, որ այդ գործողությունը տեւել է մոտ մեկ ժամ-ժամուկես։ Տուժողի իրավահաջորդ Գեղամ Ղազարյան Հարցին՝ այդ ընթացքում վերադաս հրամանատարությունը զորքի հե՞տ էր, վկան պատասխանեց, որ ում անունը նշել է, իրենց տեսել է, նաեւ ասաց, որ Վահանյանին էլ է տեսել․ «Դրանից հետո հետնահանջ ենք տվել, խառը իջել ենք ներքեւ, հետո էլի ուզեցել ենք հելնենք վերեւ՝ չի ստացվել»,- պատմեց Բարսեղյանը՝ նշելով, որ չգիտի՝ հետնահանջի հրաման եղել է, թե ոչ․ «Ասել են՝ հրաման ա տված՝ հետնահանջ ենք տալի, բան, տենց խառը իջել ենք»։ Հանրային մեղադրողը հետաքրքրվեց՝ ովքե՞ր են ասել նահանջի հրամանի մասին, վկան արձագանքեց՝ «խառը, էլի»։ «Զինծառայողնե՞րը»,- հարցրեց Ավետիսյանը, Բարսեղյանն էլ պատասխանեց՝ այո։ Նա ասաց, որ նահանջել են դեպի Հադրութ իջնող ճանապարհով, իսկ նահանջի պահին սպայակազմից իրենց հետ են եղել սպաներ Վազգեն Վարդանյանն ու Արսեն Ղարիբյանը։ Վկան, ինչպես վերը արձանագրել ենք, նշել էր, որ մարտի ժամանակ Իշխան Վահանյանին տեսել է․ ի պատասխան հանրային մեղադրողի հարցի՝ նա ասաց, որ արդեն նահանջի ժամանակ Վահանյանին չի տեսել եւ տեղեկություն չունի, թե նա որտեղ է եղել։ Նրա խոսքով՝ իրենց հետ եղած սպաներն ասել են, որ նահանջի հրաման կա։ Ընթացքում իմացել է, որ Իշխան Վահանյանը, իր խոսքով, փախել է։ Թե ումից է այդ տեղեկությունն իմացել, Բարսեղյանն այսպես պատասխանեց․ «Խոսում էին տենց խառը, տենց եմ իմացել, որ վիրավորներին վերցրել գնացել ա»,- ասաց վկան՝ պնդելով, որ չի հիշում՝ ովքեր էին ասում, միայն հիշում է, որ ասել են՝ Վահանյանը վիրավորվել է, դրա համար է գնացել։ Հանրային մեղադրողը հետաքրքրվեց՝ ըստ վկայի՝ նորմալ չէ՞, որ վիրավորվել է, պետք է գնա, ինչին Բարսեղյանն արձագանքեց, որ «ծանր վիրավորումը չի եղել, որ դրա համար թողնի, գնա»․ «Ասել են, որ տեսել են, որ իրա ոտքով ա իջնում, իրան չեն իջացնում, ինքն ա իջնում»,- նշեց վկան։ Թե հետո ինչ գործողություններ են արել, վկան դարձյալ հստակ պատասխաններ չտվեց։ Նա սկզբում չմտաբերեց, թե ում հրամանով են նահանջից հետո նորից բարձրացել սար (խոսքը Խուռհատին հարակից մեկ այլ սարի մասին է), հետո ասաց, որ Վազգեն Վարդանյանի հրամանն է եղել․ «Բարձրացել ենք սար, ընդեղ դիրքավորված են եղել թուրքերը, տենց հետ ենք իջել դեպի Հադրութ»,- ասաց վկան, բայց նշեց, որ չի հիշում՝ որ ճանապարհով։ Նա ասաց, որ չի հիշում նաեւ, թե մոտավորապես քանի հոգի է եղել անձնակազմը․ «Շատ ա եղել, բայց մոտավորապես էլ չեմ կարա»,- ասաց նա, եւ դատավարության մասնակիցների դիտարկումներին՝ «մոտ 100-150՞», դրական արձագանքեց։ Նա գլխով հաստատեց նաեւ դիտարկումը, որ նահանջի ժամանակ բոլորով են եղել։ Բայց ասաց, որ նահանջի ժամանակ՝ սարը բարձրանալիս, մոտ քսան հոգով են եղել։ Հարցին, թե ինչ եղավ մնացած անձնակազմը, պատասխանեց․ «Իրանք առաջ ընգած գնացել են Մուրադյանի հետ, մեզանից մի քիչ շուտ են գնացել էլի, դեպի Հադրութ, տենց գիտեմ»,- ասաց նա։ Ըստ վկայի՝ իրենք նրանց հետեւից չեն գնացել, որովհետեւ Վազգեն Վարդանյանն ասել է, որ Հադրութը գրավված է կամ նման մի բան։ Հանրային մեղադրողը հետաքրքրվեց՝ մյուս անձնակազմը տեղյակ չէ՞ր, որ Հադրութը գրավված է, վկան պատասխանեց, որ չգիտի, բայց, ըստ իրեն, եթե տեղեկացված լինեին, չէին գնա այդ ուղղությամբ։ Թե Վազգեն Վարդանյանն ինչ միջոցներ է ձեռնարկել մյուս անձնակազմին տեղեկացնելու, որ Հադրութը գրավված է, վկան ասաց, որ կապ չեն ունեցել, ինչպե՞ս փորձեին տեղեկացնել։ Եւ, ըստ նրա, այդ անձնակազմը շատ էր առաջ գնացել, բայց չի հիշում՝ ինչքան ժամանակ էր՝ առաջ էին ընկել։ Վկան ասաց, որ չի հիշում նաեւ, թե դրանից հետո ինչ ճանապարհով են գնացել, որովհետեւ ինքը Հադրութին ծանոթ չէ, ճանապարհները չգիտի։ Ի վերջո, վկան հաստատեց, որ Վազգեն Վարդանյանի անձնակազմը կարողացել է դուրս գալ։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գուրգեն Գրիգորյանը, դիմելով վկային, նշեց, որ կան ցուցմունքներ, որոնցում նշվել է, որ հրետակոծություն է եղել, հետո են Մուրադյանի ջոկատն ու Վարդանյանի ջոկատը բաժանվել, իսկ հիմա Բարսեղյանն ասում է, որ նրանք առաջ ընկած գնում էին․ «Ինչո՞վ կբացատրեք էս տարբերությունը, տենց բան եղել ա՞»,- հարցրեց նա։ Բայց վկան նորից ասաց, որ չի հիշում։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը հարցրեց՝ այն դասակը, որտեղ Բարսեղյանն էր, համալրվա՞ծ էր ԱԳՍ-ով, վկան դրական արձագանքեց։ Նա չհիշեց, թե որտեղ են իրականացրել առաջին մարտական առաջադրանքը, բայց ասած, որ գումարտակի հրամանատար Սահակյանի հրամանատարության տակ են եղել։ Վկան նշեց, որ այդ ժամանակ ԱԳՍ ունեին, իսկ ահա Խուռհատ սարում ԱԳՍ չունեին։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը հարցրեց՝ «բա ի՞նչ եղավ ԱԳՍ-ը», վկան պատասխանեց, որ Ջաբրաիլից նահանջելիս թողել են այնտեղ։ Այդտեղ, ըստ վկայի, իրենց դասակի հրամանատարը եղել է Ռաֆիկ Խալաֆյանը։ Թե ինչ հանգամանքներում են ԱԳՍ-ը թողել Ջաբրաիլում, վկան չմանրամասնեց, Գուրգեն Գրիգորյանի «հուշմանը»՝ «կռիվ է եղել», պատասխանեց՝ «հա էլի, տենց»։ Վկան չէր հիշում, թե քանի հոգի է եղել իրենց դասակը, մոտավոր ասաց, որ ԱԳՍ-ի մարտական հաշվարկում երեք հոգի է եղել, ԱԳՍ-ից կրակել է Ռաֆիկ Խալաֆյանը։ Նա նշեց, որ Խալաֆյանին Խուռհատ սարում չի տեսել, չգիտի՝ հետո ինչ է եղել նրա հետ, ուր է գնացել։ Վլադիկ Բարսեղյանը Բարսեղյանն ասաց, որ մինչեւ սարը բարձրանալը՝ դպրոցում, ԱԳՍ արդեն չեն ունեցել։ Այդ ժամանակ՝ մինչեւ բարձրանալը, վկան ասաց, որ դասակի հրամանատար չեն ունեցել։ Թե ինչպես կարող էր այդպես լինել, վկան արձագանքեց՝ «չէր ըլնին որն ա, որ եղել ա հենց տենց, չի եղել կոնկրետ հրամանատար»։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչն այսպես արձագանքեց՝ «հավատում եմ, որ տենց էլ եղել ա»։ Հարցաքննության ժամանակ վկան ասաց, որ իրենց հետ եղած երեք սպաներից միայն մեկի՝ Վազգեն Վարդանյանի մոտ է սարից իջնելիս հեռակապ տեսել, բայց չի հիշում՝ այն կամ չէր աշխատում, կամ մարտկոցն էր նստած։ Վկան ասաց, որ զինվորների մոտ հեռախոսներ չեն եղել, իսկ սպաների մոտ չի տեսել։ Հեռակապերն էլ լիցքավորելու տեղ, ըստ նրա, չի եղել։ Վկան չհիշեց՝ հակառակորդի փոքրաթիվ խմբի հետ մարտի ժամանակ զոհ ունեցե՞լ են, թե՞ ոչ Այնուհետեւ հարցաքննությունն ընթացավ այն դրվագի մասին, երբ նահանջից հետո քսան հոգանոց դասակը մարտի է բռնվել հակառակորդի վեց-յոթ հոգանոց խմբի հետ։ Բարսեղյանը պատմեց, որ այդ ժամանակ դիրքավորվել են ու սկսել կրակել։ Նա հիշում է, որ Վազգեն Վարդանյանն է դիրքավորվելու հրաման տվել։ Բայց նա չի հիշում՝ այդտեղ զոհ տվել են, թե չէ, ըստ նրա՝ ավելի շուտ զոհ չի եղել։ Հարցին՝ այդ ժամանակ իրենցից զինվորներ առանձնացե՞լ են, թե՞ ոչ, վկան ասաց, որ առանձնացել են, կռվից հետո նրանց տեսել է։ Ըստ իրեն՝ նրանք երկու հոգի են եղել, բայց տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը դիտարկում արեց, որ վկաներից մեկը ցուցմունքում ասել է, որ երեքն են եղել, իրենցից մեկը զոհվել է։ Վկան ասաց, որ նման հանգամանքից տեղյակ չէ։ Իրավահաջորդների ներկայացուցիչը հետաքրքրվեց՝ սպաները, որ իրենց հետ են եղել, տեղյա՞կ են եղել այդ զինվորների մասին։ Վկան ասաց, որ չգիտի դրա մասին, հետո ասաց, որ, իր հիշելով, նրանք չեն իմացել, որ զինվերներ են մնացել․ «Ոնց կարային, Ձեր ասելով, քսան հոգով գնային, չորս սպան չիմանար, որ քսան զինվորից երկուսը կամ երեքը չկան»,- հարցրեց Գրիգորյանը։ «Չգիտեմ՝ ոնց կարար»,- արձագանքեց Բարսեղյանը, հետո ասաց, որ մեկ-երկու օր հետո իրենց էլ է հետաքրքրել՝ ուր են այդ մարդիկ։ Վկայի պնդմամբ՝ իրենց զենքերը լավ չեն աշխատել, բայց հրամանատարությանն էլ այդ մասին չեն զեկուցել Վկայի խոսքով՝ այդ մարտի ժամանակ իրենց դասակն է նահանջել, նահանջն էլ, ըստ նրա, կանոնավոր է եղել։ Գրիգորյանը հետաքրքրվեց՝ այդ պարագայում ինչպե՞ս է մի քանի զինվորի ճակատագիր անհայտ մնացել։ Նա նաեւ հարցրեց՝ ինչքա՞ն է տեւել մարտը, վկան ասաց՝ վեց-յոթ րոպե․ «Այդ վեց-յոթ րոպեի ընթացքում սպաները որտե՞ղ էին»,- հարցրեց տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը։ «Մեր մոտ են եղել»,- պատասխանեց վկան։ - Որտե՞ղ, կարա՞ք ասեք, ասենք՝ Վազգենն ու Ղարիբյանը աջ են եղել, մյուսները ձախ են եղել։ - Չէ, չեմ կարա ասեմ։ Էդ պահին շա՞տ ես տենում՝ Ղարիբյանը աջ-ձախ։ - Ո՞վ հրաման տվեց, որ դուք շարժվեք։ - Վազգենը, Ղարիբյանը․․․։ - Վազգենը հրաման տվեց պաշտպանվել, Վազգեն հրաման տվեց հե՞տ նահանջել։ - Հա, իմ հիշելով։ - Նկատելի է՞ր՝ թուրքերը շատ էին, քիչ էին։ - Վեց-յոթ հոգի։ - Բա, ասենք, քսան հոգով վեց-յոթ թուրքի վրա չկարեցա՞ք։ - Չէ։ - Չէ․․․ Որից չորսը սպա։ - (Վկան գլխով հաստատող ժեստ արեց) Զենքերի դե մեր կեսը աշխատող չի եղել, շատ հին զենքեր են եղել, բացի էդ՝ իրանց զենքերը շատ լավ ա եղել, դիրքավորված են եղել, հարմարված են եղել, գռանատներ են ունեցել, մենք՝ ոչ մի բան։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը հետաքրքրվեց՝ երբ սար էին բարձրանում, զենքերի այդ վիճակը տեսե՞լ են, հրամանատարներին զեկուցե՞լ են, որ զենքը չի աշխատում, վկան պատասխանեց, որ չի զեկուցել․ «Զեկուցես՝ ի՞նչ, օգուտ չկա, մեկ ա»,- արձագանքեց նա, ապա շարունակեց, որ ուսումնական գումարտակում զենքերը լավը չեն եղել՝ կեսն աշխատող, կեսը՝ չէ։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը հարցրեց․ «Հիմա Ձեր զենքն աշխատե՞լ ա, թե՞ չէ», վկան պատասխանեց, որ լավ չէր աշխատում։ Դատավորն արձագանքեց՝ «եթե կրակել ա, ուրեմն լավ ա աշխատում», վկան ասաց․ «Դե մի տասը հատ կրակել ա ու չի կրակել, փակվել ա, քանդել-մաքրել ենք, էլի նորից, էդ լա՞վ ա, որ տասը հատ կրակում, էլ չի կրակում։ Տենց կրակել, չի կրակել, տենց ա եղել»։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչն արձանագրեց, որ ճիշտ է՝ հրամանատարը փախել է, բայց մինչ այդ ավելի լուրջ խնդիր է եղել, զինվորն ասում է՝ զենքը չի աշխատում․ «Դա ավելի կարեւոր հարց է, երբ չաշխատող զենքով երկու ամսվա զինվորին ուղարկում են դիրք պահելու»,- ասաց նա՝ նշելով, որ սպառազինության հագեցվածության հարցը պետք է Վահանյանը լուծեր։ Այդ ժամանակ Իշխան Վահանյանը գլխով հերքող ժեստ էր անում։ Գրիգորյանը շարունակեց․ «Հիմա ընդեղից փախնելն ա՞ ավելի մեծ հանցանք, թե՞ զինվորին առանց զենքի, առանց խրամատ փորելու, մյուս-մյուս տեխնիկական հագեցվածությամբ․․․ Ո՞րն ա ավելի խիստ կատարված հանցանք, նույն բանն ա, հիմա չի կատարվել քննություն․․․»։ Դատավորն ու մեղադրողը արձագանքեցին, որ այդ առնչությամբ քննություն կատարվում է։ Վկան նախորդիվ հարցաքննվածների ցուցմունքներին հակասող պնդումներ արեց Այնուհետեւ Գրիգորյանը հետաքրքրվեց՝ երբ հակառակորդի հետ մարտն ավարտվեց, հետո ո՞ւր գնացին իրենք, վկան պատասխանեց՝ մի գյուղ, որի անունը դարձյալ չի հիշում։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը հարցրեց՝ դրանից հետո իրենց հետ եղած սպաներն ինչ-որ գործողություն արեցի՞ն՝ իմանալու, թե ուր են մնացել երեք զինվորները։ Վկան ասաց, որ նման խոսակցություն չի լսել, միայն լսել է, որ տղաները մնացել են այնտեղ։ Վկան չհիշեց նաեւ, թե արդյոք այդ սպաները գնացե՞լ են՝ ճշտելու զինվորների գտնվելու վայրը։ Երբ Գրիգորյանը նկատեց՝ ուրեմն այն սպան, որը նման ցուցմունք է տալիս, ստո՞ւմ է, վկան արձագանքեց, որ ինքը ոչ տեսել է, ոչ լսել է նման բան․ «Կարող ա ես տեսած-լսած չլինեմ»,- ասաց նա․ - Եթե քսան հոգու միջից չորս սպաներից երկուսը կամ երեքը կամ չորսը ձեզ թողնեին, առաջ գնային, կնկատեի՞ք, թե՞ չէ, թե՞ նենց վիճակ էր, որ կարող ա չնկատեիք,- հարցրեց Գրիգորյանը։ - Կարող ա չնկատեի։ - Ինչի՞, պատճառը որն էր։ - Էդ խուճապը․․․ - Արդեն նահանջել եք, էլ ի՞նչ խուճապ։ Կնկատեի՞ք, թե՞ չէ։ - Ասում եմ՝ կարող ա չնկատեի, կարող ա նկատեի։ - Ո՞նց։ - Տենց։ - Ո՞նց տենց։ Դատավոր Ջոն Հայրապետյանը հարցը վերաձեւակերպեց՝ ո՞նց կլիներ, որ ձեր սպաները գնային հետախուզության, ու Դուք չնկատեիք, չի կարող այդպես լինել։ Վկան արձագանքեց, որ կարող էր չնկատել, նա նշեց, որ ամբողջ խմբով միասին են եղել։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչը հարցրեց՝ վկան ինչպե՞ս կբացատրի հանգամանքը, որ երկու կարեւոր հանգամանքների մասին ինքն ու նախորդիվ հարցաքննված վկաները տարբեր ցուցմունքներ են տալիս (խոսքը սպաների երեք զինվորների՝ հակառակորդի հետ մարտից հետո իրենց հետ չմնալու եւ սպաների կողմից նրանց գտնվելու վայրը ճշտելու մասին է)։ Վկան բացատրություն չունեցավ։ Այնուհետեւ հանրային մեղադրողը անդրադարձավ Իշխան Վահանյանի վիրավորվելու հանգամանքներին։ Նա վկայից հետաքրքրվեց՝ Խուռհատ սարում հակառակորդի հետ փոխհրաձգության ժամանակ հնարավո՞ր էր, որ Իշխան Վահանյանը բեկորային վիրավորվում ստանար՝ հաշվի առնելով իրենց դիրքը եւ այն զինատեսակները, որոնք կիրառում էր հակառակորդն այդ ժամանակ։ Վկան արձագանքեց, որ հնարավոր էր, քանի որ բացի հրազենից՝ հակառակորդը կիրառել է նաեւ հրետանի։ Դատախազը նկատեց՝ Բարսեղյանից առաջ հարցաքննված վկաները նշել են, որ այդ ժամանակ հակառակորդը միայն հրաձգային տեսակի զենքեր է կիրառել ուստի Վահանյանը չէր կարող բեկորային վնասվածք ստանալ, սակայան վկան նշեց, որ հրետանի եւս կիրառվել է։ Հանրային մեղադրողը հարցրեց՝ մարտերի եւ նահանջի ժամանակ Բարսեղյանն ի վիճակի՞ էր արդյոք լսել հրամանատարների հրամաններն ու դրանք կատարել։ Վկան արձագանքեց, որ որոշ չափով ի վիճակի էր։ Դատախազը հարցրեց նաեւ․ «Երբ տեղեկացաք, որ Վահանյանը, իր չնչին վիրավորումը պատճառ բերելով, վիրավորների հետ փախել է մարտադաշտից, Ձեր կամ Ձեր համածառայակիցների հոգեբանության վրա դա ո՞նց ազդեց»։ Վկան պատասխանեց․ «Դե էդ պահին արդեն ոնց որ մեկը չկա ուղղորդի, ճիշտ ճանապարհ տա․․․»։ Նիստի ավարատին դատարանն առաջարկեց բերման ենթարկել այն վկաներին, որոնք չեն ներկայանում դատարան, ինչի առնչությամբ առարկություն չեղավ։ Ասվածը չի վերաբերում այն վկաներին, որոնք Արցախի Հանրապետությունում են եւ բլոկադայի պատճառով չեն կարողանում գալ։ Հաջորդ նիստը նշանակվեց փետրվարի 7-ին, ժամը 13:00-ին։ Հայարփի Բաղդասարյան

15:24 - 19 հունվարի, 2023

Ըստ վկայի՝ զորքի մի մասը մի կամավորի ցուցումով է շարժվել գրավված Հադրութի ուղղությամբ

#Կարճ_ասած Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի հրամանատար Իշխան Վահանյանի վերաբերյալ գործով դատարանում երեկ շուրջ 7 ժամ հարցաքննվեցին նույն գումարտակի շարքայիններ Վարուժան Մարգարյանը, Խաչատուր Անախասյանը, Արմեն Երիցյանը, կրտսեր սերժանտ Սամվել Հովասյանը։ Վերջինս մինչ այս դատարան ներկայացած առաջին վկան էր այն անձնակազմից, որը, նահանջի ժամանակ կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանի հետ առանձնանալով գումարտակից, սխալ ճանապարհով է գնացել, նրա խոսքով՝ մի կամավորի ցուցումով։ Դրա հետեւանքով բազմաթիվ զինծառայողներ, այդ թվում՝ այդ կամավորը, զոհվել են, որոշները վիրավորվել են, որոշներն էլ անհետ կորած են մինչ օրս։ Հովասյանը որոշ մանրամասներ հայտնեց սխալ ուղղությամբ գնացած անձնակազմի շարժի մասին, սակայն նրա ցուցմունքից դարձյալ պարզ չդարձավ, թե ինչու եւ ինչպես էր գումարտակը կիսվել։ Վկա Արմեն Երիցյանն էլ պատմեց, որ նահանջի ժամանակ, երբ վիրավորներին տանում էին՝ մեքենան նստեցնելու, Վահանյանն ասել է՝ չնստեցնեք, ու ինքն է նստել վարորդի կողքին ու մեքենայում եղած վիրավորների հետ հեռացել։ Երիցյանի խոսքով՝ նա վիրավոր եղել է, քանի որ տաբատի ետեւի հատվածում արյուն կար, սակայն իր տպավորությամբ՝ վիճակն այնպիսին էր, որ կարող էր մնալ եւ շարունակել գումարտակի ղեկավարումը։ #Մանրամասն 2020 թ․ հոկտեմբերի 10-ին Հադրութի հարակից Խուռհատ սարից հարկադրված նահանջ իրականացնելիս Ջրականի 5-րդ ուսումնական գումարտակի մի մասը արդեն գրավված Հադրութ քաղաքի ուղղությամբ է շարժվել գյումրեցի մի կամավորի ցուցումով։ Այս մասին Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանի Կենտրոն եւ Նորք Մարաշ նստավայրում երեկ հայտարարեց նույն գումարտակի ջոկի հրամանատարներից կրտսեր սերժանտ Սամվել Հովասյանը։ Սխալ ուղղությամբ շարժվելու հետեւանքով, հիշեցնենք, գումարտակի բազմաթիվ զինծառայողներ զոհվել են, որոշները՝ վիրավորվել, որոշներն էլ անհետ կորած են մինչ օրս։ Քրեական գործով քննության առարկա են ինչպես հիշյալ նահանջի, այդպես էլ դրան նախորդած եւ հաջորդած իրադարձությունների մանրամասները։ Նահանջը տեղի է ունեցել այն բանից հետո, երբ գումարտակի հրամանատար, մայոր Իշխան Վահանյանը, ըստ մեղադրանքի, ազդոսկրի հատվածում թեթեւ վնասվածք ստանալը որպես պատրվակ օգտագործելով, վերցրել է վերադաս հրամանատարության հետ կապի միակ միջոցը եւ պարտականությունների կատարումը տեղակալներից որեւէ մեկին չփոխանցելով, անձնակազմին թողել եւ հեռացել: Այժմ ամբաստանյալի աթոռին միայն Վահանյանն է, որը հայտարարել է, որ մեղադրանքը չի ընդունում։ Տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչները, սակայն, դատարանում հարցաքննված այլ սպաների արարքներում էլ են առերեւույթ հանցակազմ տեսել, ինչի վերաբերյալ հանցագործության մասին հաղորդում են ներկայացրել։ Արդյունքում, Քննչական կոմիտեում քրեական վարույթ է նախաձեռնվել պատերազմի ժամանակ իշխանազանցության եւ զինվորական պաշտոնեական անփութության հատկանիշներով։ Դատարանում գտնվող գործով շուրջ 6 ամիս է՝ հարցաքննությունների փուլն է։ Դատակոչի բազմանդամ ցանկից մինչ այս արդեն իսկ հարցաքննվել է 22 վկա։ Ջոկի հրամանատար Սամվել Հովասյանը մարտական առաջադրանքի է մեկնել առանց իր ջոկի Երեկ հարցաքննված վկա, 5-րդ գումարտակի ջոկի հրամանատարներից կրտսեր սերժանտ Սամվել Հովասյանը, որ 2019 թվականի ամռանն էր զորակոչվել բանակ եւ ճանաչում էր Իշխան Վահանյանին պատերազմից առաջ էլ, նրան բնութագրեց որպես «շատ վատ սպա»՝ նշելով, որ Վահանյանին ոչ մեկը լուրջ չէր վերաբերվում։ Նա պատմեց, որ պատերազմի ժամանակ Վահանյանին առաջին անգամ տեսել է Հադրութի դպրոցում, որտեղ ժողով է եղել եւ սպայակազմի փոփոխություն։ Այդ ժամանակ գումարտակի հրամանատար Գարիկ Վարդերեսյանը, որ պիտի հանձներ այդ պաշտոնը Իշխան Վահանյանին, վերջինիս հարցրել է՝ պատրա՞ստ է նա գումարտակի հրամանատար լինել, ինչին ի պատասխան՝ Վահանյանը, ըստ վկայի, ասել է․ «Կխոսենք, կջոկենք»։ Այս երկխոսության մասին, հիշեցնենք, դատարանում հարցաքննվելիս փոքր-ինչ այլ կերպ պատմել էր նաեւ Գարիկ Վարդերեսյանը․ «Իմ առաջին հարցը եղել է Վահանյանին, ասել եմ՝ դու պատրա՞ստ ես գումարտակը ղեկավարելու, նա էլ ասել է՝ հա, դու գնա քո գործերով»,– ասել էր նա։ Վկա Հովասյանի խոսքով՝ Վահանյանի հիշյալ պատասխանով պայմանավորված՝ ոչ մեկը չի ուզել նրա հետ դիրքեր բարձրանալ․ «Որոշ մարդիկ նույնիսկ բարձրաձայնեցին այդ մասին, ասացին՝ չենք ուզում էս մարդը մեզ հրամանատար լինի, բայց բանի տեղ չդրեցին, ասեցին՝ սենց վիճակ է, նորմալ է լինելու, խախանդ է լինելու, ձեզ երրորդ–չորրորդ գիծ ենք տանում, ու բարձրացանք սարը»։ Միակ առաջադրանքը, որ ստացել են, սարը բարձրանալն ու տեղակայվելն է եղել, թե ինչ նպատակով, ըստ վկայի, հստակ չի ներկայացվել։ Լուսանկարում՝ վկա Սամվել Հովասյանը Սարում, սակայն, իր ջոկի զինծառայողները ներկա չեն եղել։ Թե ինչու, վկան չկարողացավ պարզաբանել, ասաց՝ գիտեր, որ մի մասը «Չռիկներ»-ում են եղել, սակայն դպրոցում գտնվելու ժամանակ արդեն տեղեկություն չի ունեցել։ -Սերժանտները բավարարո՞ւմ էին, որ Ձեզ անգամ այլ ջոկ չկցեցին,- հետաքրքրվեց տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ, փաստաբան Գուրգեն Գրիգորյանը։ -Ոնց որ թե՝ չէ,-պատասխանեց վկան։ - Բա ո՞նց էր հնարավոր, որ Ձեր ջոկը Ձեզ հետ չլիներ, այլ ջոկ էլ չկցեին Ձեզ։ -Չգիտեմ, մեզ ոչ մեկը չի ասել՝ էս մարդիկ ձեր հետ են, մարդկանց նստացրել են, բարձրացրել սարը։ -Որպես ջոկի հրամանատար՝ նրանց համար առաջին պատասխանատուն Դուք չէի՞ք։ -Այո։ -Բա ինչո՞ւ չեք կատարել Ձեր պարտականությունները։ -Դպրոցում չեմ կարողացել ջոկ գտնել։ -Այդ մասին զեկուցե՞լ եք։ -Ոչ։ -Կանոնակարգը խախտե՞լ եք։ Նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը հանեց հարցը՝ պարզաբանելով, որ վկան չէ որոշողը՝ խախտել է թե ոչ։ Վկայի խոսքով՝ Վահանյանն ասել է՝ կրակեք–կրակեք, ու ինքն իջել է ներքեւ Խուռհատ սարը բարձրանալիս գումարտակը եղել է 250-300 հոգի, բացազատվել են իրարից 2 մ հեռավորության վրա՝ ընդգրկելով մոտավորապես 600 մ բնագիծ։ Սպայական կազմը, Հովասյանի խոսքով, իրենից շատ հեռու է եղել եւ ոչ տեսանելի։ Մեկ օր մնացել են տեղակայված դիրքերում, իսկ հաջորդ օրը՝ ժամը 10-ի մոտակայքում, թփերի տակից ձայներ են լսել․ «Քանի որ կապի միջոց չի եղել (թե ինչու, վկային հայտնի չէր,–հեղ․), զինծառայողներով իրար ասել ենք՝ որ մեկդ հասնի հրամանատարներին, ասեք՝ սենց վիճակ է, հետո մեզ էլ հասցրին զինվորները, որ էդտեղ մեր հետախույզներն են, հանկարծ չկրակենք, դրանից մեկ ժամ հետո հարձակումը սկսվեց»։ Այդ ժամանակ, ըստ վկայի, Վահանյանն ասել է՝ կրակեք–կրակեք, ու ինքն իջել է ներքեւ․ թե ուր եւ ինչ նպատակով, վկան չգիտեր։ Հանրային մեղադրող Գեւորգ Ավետիսյանի հարցին՝ նա տեղյա՞կ էր, թե ում կամ ուր կրակեք, վկան ասաց․ «Երեւի թե ոչ․ դե որ մարդ անկապ ասի՝ կրակեք, ոչ ուղղություն ցույց տա, ոչ բան․․․» Վկան դժվարացավ հստակ ասել՝ Վահանյանը իսկապես վիրավորվե՞լ էր թե՞ հենց այնպես թողնում էր մարտադաշտը։ Ամեն դեպքում, նշեց, որ այդ հատվածում հնարավոր չէր բեկորային վնասվածք ստանալ, մինչդեռ ըստ գործում առկա բժշկական տեղեկանքների՝ Վահանյանն այդ օրը բեկորային վիրավորում է ստացել։ Ըստ Հովասյանի՝ զորքի մի մասը մի կամավորի ցուցումով է շարժվել գրավված Հադրութի ուղղությամբ Գումարտակի հրամանատարի հեռանալուց հետո, երբ այլեւս ի վիճակի չեն եղել դիմակայելու եւ հարկադրված նահանջ են իրականացրել, մեծամասնությամբ հավաքվել են սարի ներքեւում՝ ճանապարհի վրա, որտեղ եղել են նաեւ կամավորականներ, այդ թվում՝ գյումրեցի մի ծեր մարդ։ Հարցին՝ այդ ժամանակ փորձեցի՞ն հետաքրքրվել՝ ուր է իրենց գումարտակի հրամանատարը, վկան բացասական պատասխան տվեց՝ ասելով․ «Նենց շոկային իրավիճակ էր, անձամբ ես չէի կարողանում ինչ-որ բան խոսել»։ Լուսանկարում՝ դատավոր Ջոն Հայրապետյանը Հովասյանի խոսքով՝ վաշտերի հրամանատարներ Հայկազ Գրիգորյանի եւ Վազգեն Վարդանյանի ղեկավարությամբ միաշարասյուն սկսել են բարձրանալ հարակից սարի գագաթը, որտեղ գտնվում էր 3-րդ գումարտակը, եւ սպաները, ըստ ամենայնի, ցանկանում էին միանալ նրանց, ինչը, սակայն, այդպես էլ չհաջողվեց․ ինչ–որ մի պահի անձնակազմը կիսվեց, թե ինչպես, ըստ վկայի՝ անհասկանալի մնաց նաեւ իր համար։ Արդյունքում, անձնակազմի մի մասը՝ մոտ 100 հոգի, այդ թվում՝ ինքը, մնացին կապի դասակի հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանի հետ։ Թե ինչպես են մյուս հրամանատարները, այդ թվում՝ Վազգեն Վարդանյանն ու Հայկազ Գրիգորյանը, իրենցից առանձնացել, վկան չի տեսել․ «Ես չհասկացա՝ ոնց եղավ, բայց ոնց որ կիսվեց անձնակազմը, մենք էդտեղ մի քիչ մնացինք, 3-րդ գումարտակի ժողովրդից, որ վիրավորներին էին տանում, ասացին՝ առաջ չգաք, նստեք, հեսա կհասկանանք՝ ինչ ենք անում, մենք էլ էդտեղ նստեցինք, մի քանի րոպե հետո կամավորականը եկավ»։ Այդ կամավորականն էլ հենց, ըստ վկայի, իրենց ասել է, որ պետք է շարժվեն Հադրութի ուղղությամբ, որը, փաստորեն, սխալ ճանապարհն է եղել․ «Եկավ, ասաց՝ Հադրութի դպրոցում ավտոներ կան, մեզ ասել են՝ պիտի մի ձեւ, սուս–փուս իջնենք Հադրութի դպրոց, էդտեղ ով կար, իր հետեւից իջել ենք դեպի Հադրութ»։ Հարցին՝ Հադրութի ուղղությամբ գնալիս իրենք չգիտեի՞ն, որ հակառակորդն արդեն այնտեղ է, վկան սկզբում բացասական պատասխան տվեց, ապա ասաց․ «Տեղյակ էինք, բայց չէինք պատկերացնում, որ էդ թվով կլինեն»։ Ճանապարհին, ըստ վկայի, կամավորականը զանգել է Իշխան Վահանյանին, բարձրախոսով խոսել, ասել՝ ո՞ւր ես, զորքդ շրջափակման մեջ է, ինչին ի պատասխան՝ Վահանյանը, առանց որեւէ ուղղություն հուշելու, ասել է․ «Ես վիրավոր եմ, իջնում եմ ներքեւ»։ Հարցին՝ դրան պատասխան չհնչե՞ց, վկան պատասխանեց․ «Հնչեց, բայց ցենզուրայից դուրս է»։ Դրանից հետո իրենց հետ գտնվող հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանը եւ շարքային Սարգիս Ղուկասյանը, այդ գյումրեցի կամավորականի առաջնորդությամբ, իջել են՝ ճանապարհը նայելու, հասկանալու՝ նորմալ է թե չէ, ապա վերադարձել եւ ցուցում են տվել՝ շշուկով իջնել։ Իջնելու ճանապարհին խրամատ են տեսել, թաքնվել դրա մեջ եւ այդ ընթացքում նկատել են, որ կամավորականը վիրավոր ընկած է (հետագայում զոհվել է,-հեղ․)։ Կրակոցներն ուղղվել են խրամատի ուղղությամբ, որի ժամանակ էլ գլխին ստացած կրակոցից զոհվել է միակ հրամանատար Հովհաննես Մուրադյանը․ «Հովոյին որ խփեցին, էլ չգիտեինք՝ ինչ անել, միակ բանը, որ մնում էր, բոլորով թռնեինք ձորի մեջ․․․ Ձորում էլի կրակոցներ սկսվեցին մեր վրա, եւ անձնակազմը արդեն ցրվեց»,– պատմեց վկան՝ հավելելով, որ 13 հոգով, այդ թվում՝ ինքը, Սարգիս Ղուկասյանը եւ Գեւորգ Գասպարյանը, միասին են եղել։ Հետագայում իրենց այդ խմբով էլ են ընկել շրջափակման մեջ, զոհեր, վիրավորներ ունեցել։ Գասպարյանը զոհվել է, իսկ Ղուկասյանը անհետ կորած է մինչ օրս։ Հեռախոսով կապվել են իրենց գումարտակի նախկին հրամանատար Գարիկ Վարդերեսյանի հետ, որը մի քանի հեռախոսահամար է փոխանցել ճանապարհ հարցնելու համար։ Զանգահարել են, բացատրել իրենց տեղը, վերջիվերջո փրկվել։ Լուսանկարում՝ ձախից Արսեն Ղուկասյանը Վկայի հարցաքննությունից հետո նրան հարցեր հղեց դահլիճում գտնվող մեկ այլ վկա՝ Արսեն Ղուկասյանը, որը հիշյալ անհետ կորած Սամվել Ղուկասյանի հորեղբայրն է։ -Պատերազմից հետո որտե՞ղ ես շարունակել ծառայությունդ,- հարցրեց նա։ -Դուցի զորքի հետ,- պատասխանեց վկան։ -Հարգելի՛ դատարան, ես կարող եմ բերել 11 վկաների, որոնք ասում են, որ ինքը հոր հետ անձնակազմի մեքենայով փախել է ու ամիսներ անց հայտնվել Լուսակերտի զորամասում,- հայտարարեց Ղուկասյանը՝ հետաքրքրվելով վկայից՝ եղե՞լ է նման բան։ -Ոչ, -պատասխանեց վկան։ Շարքային Արմեն Երիցյանի խոսքով՝ սարից իջնելիս Վահանյանի տաբատը արյունոտ է եղել Հարցաքննված հաջորդ վկան շարքային Արմեն Երիցյանն էր, որը պատմեց, որ Խուռհատ սարում հարձակման օրը Վահանյանին երկու անգամ է հանդիպել։ Առաջինը այն ժամանակ էր, երբ ինքը վիրավորներին սարից իջեցնելիս է եղել․ «Վահանյանն ասաց՝ գնացեք առաջ, դիրքավորվեք նորից, դուխով բոյ տվեք»,- նշեց վկան։ Հաջորդ անգամ, ըստ նրա, մեկ էլ նահանջի ժամանակ է հանդիպել․ «Բնագծից մոտ 500 մետր իջանք դեպի ճանապարհ, վիրավորներին տանում էինք էլի, որ նստեցնենք «Ուրալ», շուտ իջեցնեն, մեքենաների մոտ հանդիպել ենք Վահանյանին, ես ուզել եմ նստեցնել վիրավորներին, ինքը ասել է՝ չնստեցնեք, ինչ պատճառով՝ չգիտեմ, էլի ավտոներ կային, բայց էդ մեկն էր խոդի, մյուսները կամ խարաբ էին կամ վարորդ չկար, ասաց՝ չնստեցնեք, ու ինքը նստեց վարորդի կողքին ու գնաց»,- պատմեց վկան՝ հավելելով, որ մի քանի վիրավորի տարավ իր հետ։ Լուսանկարում՝ վկա Արմեն Երիցյանը Վկայի խոսքով՝ իր տպավորությամբ՝ Վահանյանը վիրավոր էր․ տաբատի ետեւի հատվածում արյուն կար։ Հանրային մեղադրողը հետաքրքրվեց՝ իսկ իր տպավորությամբ՝ նա ի վիճակի՞ էր մնալ եւ շարունակել գումարտակի ղեկավարումը, վկան դրական պատասխան տվեց։ Նաեւ նշեց՝ իր ներկայությամբ այլ սպային պարտականությունների փոխանցում կամ կապի միջոցի հանձնում չի եղել։ Հարցին՝ իրենց բարոյահոգեբանական վիճակը փոփոխության ենթարկվե՞ց, երբ տեսան, որ գումարտակի հրամանատարը հեռանում է, վկան դրական պատասխան տվեց․ «Որ մեր հրամանատարը չի ուզում ղեկավարի մեզ, որ ճիշտ ձեւ մարտ մղենք, մենք էլ ընկնում ենք խուճապի մեջ, էլ չենք կարա բոյ անենք»,- ասաց նա՝ հավելելով, որ մնացած վիրավորներին ի վերջո այլ մեքենայով կարողացել են ճանապարհել։ -Ի՞նչ տեղի ունեցավ Վահանյանի հեռանալուց հետո,- հարցրեց դատախազը։ -Այդտեղից զորքը բաժանվել է տարբեր մասերի, ցրված է եղել, տարբեր ուղղություններով գնացել, մենք՝ մոտ 40 հոգով, Հայկազի հետ բարձրացել ենք ճանապարհով, իսկ սկզբում իջածները գնացել են դեպի Հադրութ։ -Երբ հավաքվել եք, տեղյակ եղե՞լ եք՝ Հադրութում հակառակորդն է թե յուրային զորքը։ -Մեր դիմացն էր, մենք տեսնում էինք, որ հակառակորդը Հադրութում կռիվ էր տալիս մեր այլ զորքի հետ։ -Բա եթե Հադրութում մարտեր էին, ո՞րն էր տրամաբանությունը, որ զորքի մի մասը, դա տեսնելով, գնացել է էդ ուղղությամբ,- հետաքրքրվեց մեղադրողը։ -Չգիտեմ,- պատասխանեց վկան՝ նշելով, որ իրենց հետ գտնվող հրամանատար Հայկազ Գրիգորյանը ճանապարհին կապ է հաստատել Հադրութի ուղղությամբ գնացած սպա Հովհաննես Մուրադյանի հետ, փորձել հասկանալ նրանց տեղը, վերամիավորել զորքը, սակայն հեռախոսի լիցքավորումը վերջացել է, եւ կապը ընդհատվել է։ Թե ինչու էր զորքը առանց կապի միջոցների, վկան հստակ չգիտեր, ասաց՝ որքան հիշում է, լիցքավորման խնդիր է եղել։ Հիշեցնենք՝ նախորդ նիստերին հարցաքննված սպա Արսեն Ղարիբյանը հայտարարել էր, որ վաշտերի եւ դասակների հրամանատարներն իրենց մոտ ռադիոկապ չեն ունեցել, քանի որ մինչեւ սարը բարձրանալը տվել են՝ լիցքավորման դնելու եւ այլեւս հետ չեն ստացել․ այն հատվածը, որտեղ գտնվել են մարտկոցները, հրետակոծության է ենթարկվել։ 40 հոգանոց խումբը, ըստ Երիցյանի, դարձյալ հարձակման է ենթարկվել՝ ընկնելով շրջափակման մեջ․ «40 հոգով գնում էինք, որ մեզ պիտի դիմավորեին, մեր դիմաց 6 թուրք դուրս եկավ, կամ 6-ն էին, կամ ավելի, չգիտեմ, էդքանին ենք տեսել, հարձակվել են մեր վրա ու․․․ Ով հասցնում, իջնում է, ով չէ, զոհվում է, մենք էլ՝ 3 հոգով, մնում ենք էդտեղ, շրջափակման մեջ, սպասում ենք՝ մութը ընկնի․․․ Լույսը բացվում է, շարժվում ենք, հանդիպում սպեցնազի տղերքին, իրենց հետ դուրս գալիս Խնձորեսկ»։ Լուսանկարում՝ տուժողների իրավահաջորդների ներկայացուցիչ Գայանե Հովակիմյանը -Բա հրամանատարը չփորձե՞ց միջոց ձեռնակել ձեզ իր հետ տանելու համար,- հետաքրքրվեցին դատավարության մասնակիցները։ -Չէ․․․ Որ հարձակվել են, հրամանատարները թողել, իջել են, զորքից մի քանի հոգի մի քանի րոպե կռիվ է տվել,- պատասխանեց վկան՝ նշելով, որ նրանցից ոչ ոք հետ չի եկել՝ օգնության։ -Հնարավո՞ր էր, որ կրակոցի ձայները չլսեին, այդքան հեռո՞ւ էին։ -Չէ։ -Իսկ տեղյա՞կ էին, որ դուք հետ եք ընկել։ -Երեւի մտածել են՝ զոհվել ենք,- եզրակացրեց վկան։ Ըստ Վարուժան Մարգարյանի՝ Վահանյանն իր հեռախոսը վերցրել ու այլեւս չի վերադարձրել Դատարանում ցուցմունք տալով՝ շարքային Վարուժան Մարգարյանը պատմեց, որ գումարտակի նորանշանակ հրամանատար Իշխան Վահանյանի հրամանով բարձրացել են Խուռհատ սարը, դիրքավորվել։ Մեկ օր անց նկատել են, որ հակառակորդը մեքենաներով մոտենում է, սակայն որեւէ հրաման չեն ստացել․ «Առավոտյան արդեն «Ալլահ ագբար» գոռացին, ու սկսվեց հարձակումը, շատերի զենքը արդեն չէր կրակում, փամփուշտները պրծնում էին, տեսնում էինք՝ սաղին փռում են, մի ահավոր երեւույթ»։ Վահանյանի հրամանով սկսել են կրակել, բայց թե հետո նա ինչպես է հեռացել, վկան չի տեսել։ Ասաց՝ այլ զինծառայողներից է լսել այդ մասին, ենթադրյալ վիրավորման մասին էլ, ըստ նրա, դատարանում իմացավ։ Լուսանկարում՝ վկա Վարուժան Մարգարյանը Մարգարյանի խոսքով՝ նահանջի հստակ հրաման չի եղել, այդ խառը իրավիճակում տեսել է՝ բոլորը իջնում են, ինքն էլ է իջել։ Հավաքվել են եւ կապիտան Հայկազ Գրիգորյանի ղեկավարությամբ միաշարասյուն սկսել քայլել․ «Մեր վաշտի հրամանատար Հայկազ Գրիգորյանն ասում էր՝ մի խառնվեք, մի շարայսուն կազմեք, ինքը ինչքան կարողանում էր, մեզ պահում էր, որ սնարյադը չխփի, ու տենց շարասյունով քայլել ենք»,- պատմեց վկան՝ հավելելով, որ ի վերջո դուրս են եկել Կարմիր շուկա։ Մարգարյանը եւս չկարողացավ պարզաբանել, թե ինչպես է զորքի մի մասը Հովհաննես Մուրադյանի հետ առանձնացել մյուսներից կամ ինչպես է ստացվել, որ սպաները ռադիոկապ չեն ունեցել․ «Նույնիսկ իմ հեռախոսը Վահանյանը վերցրեց, լիքը զարյադկով, ասաց՝ ավտոյի մեջ լիցքավորման կդնեմ, հետ կտամ, բայց առանց կապ թողեց ինձ, մինչեւ հիմա չգիտեմ՝ հեռախոսս ուր է»։ Վկա Խաչատուր Անախասյանը նշեց, որ տեսել է՝ ինչպես է թշնամին Վահանյանի ոտքերի ուղղությամբ կրակել Երեկ հարցաքննված վերջին վկան Խաչատուր Անախասյանն էր, որին դատարանը նախորդ նիստին բերման ենթարկելու որոշում էր կայացրել: Նախագահող դատավոր Ջոն Հայրապետյանը հայտնեց, որ մյուս վկաներին, որոնց վերաբերյալ եւս որոշում էր կայացրել, բերման ենթարկելու հնարավորություն առայժմ չկա, քանի որ նրանք Արցախի Հանրապետությունից են, իսկ Արցախը ՀՀ-ին կապող միակ ճանապարհը, ինչպես հայտնի է, մինչ օրս փակ է։ Անախասյանը պատմեց, որ ինքը տեսել է, թե ինչպես է հակառակորդը Վահանյանի ոտքերի ուղղությամբ կրակում, սակայն բուն վիրավորվելը չի տեսել, ասաց՝ զինծառայողներից է լսել, որ կրակոցից ինչ-որ բան անդրադարձել է ու դիպել նրան։ Ամեն դեպքում, վկան եւս հավանական չհամարեց այդտեղ բեկորային վնասվածք ստանալը։ Դրանից հետո, ըստ վկայի, ինքը տեսել է, որ Վահանյանը նստել է «Վիլիսն» ու մեկ վիրավոր իր հետ տանելով՝ հեռացել։ Լուսանկարում՝ վկա Խաչատուր Անախասյանը Անախասյանի խոսքով՝ Վահանյանի հեռանալուց մոտ 4 րոպե հետո սպա Հայկազ Գրիգորյանն է նահանջի հրաման տվել, ասել՝ զորքը ջախջախվում է, նահանջ տանք, գնանք։ Դրանից հետո Անախասյանը այն խմբի հետ է եղել, որը ղեկավարել է հենց Գրիգորյանը։ Թե ինչպես են մյուսները առանձնացել իրենցից, նա եւս չգիտեր։ -Բա հարց չառաջացա՞վ՝ մյուսները ուր մնացին։ -Հիմա էլ է էդ հարցը առաջանում, բայց չգիտեմ,- պատասխնեց վկան։ Հարցաքննությունների ավարտին դատավոր Ջոն Հայրապետյանը որոշեց հաջորդ դատական նիստին բերման ենթարկել պատշաճ ծանուցված եւ չներկայացած այլ վկաների, մասնավորապես, Արմեն Քարամյանին, Վարազդատ Հովհաննիսյանին, Մոնթե Պողոսյանին, Վլադիկ Բարսեղյանին։ Հաջորդ նիստը նշանակվեց 2023 թ․ հունվարի 18-ին։ Գլխավոր լուսանկարում՝ ամբաստանյալ Իշխան Վահանյանը Միլենա Խաչիկյան

18:35 - 20 դեկտեմբերի, 2022