RElection [#41] Հայաստանում լրիվ համամասնական համակարգի անցնելը ժամանակավրեպ է․ մեր քաղաքացիները սովոր են անձ ընտրել և անձից պահանջել. Տարոն Սիմոնյան
16:26 - 08 դեկտեմբերի, 2019

RElection [#41] Հայաստանում լրիվ համամասնական համակարգի անցնելը ժամանակավրեպ է․ մեր քաղաքացիները սովոր են անձ ընտրել և անձից պահանջել. Տարոն Սիմոնյան

Relection նախագծի շրջանակում Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների թեմայով զրուցել ենք Ազգային ժողովի «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Տարոն Սիմոնյանի հետ:

- Մեկ ամիս է՝ Ազգային ժողովում քննարկվում են Ընտրական օրենսգրքի և «Կուսակցությունների մասին» օրենքի բարեփոխումները։ Ի՞նչպիսին է Ձեր կարծիքը գործընթացի վերաբերյալ, արդյո՞ ք այն ճիշտ ուղղությամբ է ընթանում և Դուք ի՞նչ առաջարկներ ունեք:

-Շատ կարևոր է, որ գործընթացը ընթացքի մեջ է, այսինքն՝ կանգնած չէ, սա առաջինն է: Հիմա, ես ոնց հասկանում եմ մտքերի հավաքման պրոցեսի մեջ են գտնվում․ ներքին և դրսում գործող տարբեր փորձագետներ գալիս են և իրենց կարծիքն են ներկայացնում, թե պառլամենտական երկրում ավելի լավը որ օրենսդրական համակարգը պետք է լինի:

Հիմա, դժվար է ասել, թե ինչ ուղղությամբ է գնում: Կարող եմ մի քանի ուղենիշային բաներ ասել, որոնք քննարկվում են: Այն հիմանակնում լրիվ համամասնական ընտրակարգի շրջանակներում այսպես ասած կիսանգլիական մոդելի կամ լրիվ կուսակցական մոդելի տարբերակն է: Դուք գիտեք, որ մի տարբերակ է քննարկվում, ըստ որի կուսակցությունն է ներկայացնում ընտրացուցակները, իսկ քաղաքացիները ընտրում են հենց կուսակցությանը, և, ըստ ներկայացված ցուցակի, պատգամավորները ընդգրկվում են:

Մյուս տարբերակը՝ բաց համամասնական ցուցակների տարբերակն է, որտեղ կրկին կուսակցությունը ներկայացնում է ցուցակները, բայց քաղաքացին ընտրում է, թե կոնկրետ ում է ուզում տեսնել որպես պատգամավոր և այսպես խրախուսվում է ներքին մրցակցությունը կուսակցությունների մեջ , որովհետև կարող է մի գումարման Ազգային ժողովում առաջնորդը ավելի շատ ձայներ ստացած  մեկը լինել, մյուսում մեկը:Այսպես կուսակցությունների ներսում ստեղծվում է ռոտացիոն համակարգ:

Ես, ամեն դեպքում, հակված եմ այն գաղափարին, որ Հայաստանում լրիվ կուսակցական համակարգի անցնելը դեռևս ժամանակավրեպ է, չնայած, որ մեր Սահմանադրության մեջ լրիվ համամասնական սկզբունքն է ամրագրված, որովհետև մեր քաղաքացիները սովոր են անձ ընտրել և անձից պահանջել, թե կոնկրետ ինչ են իրենք ուզում: Դրան նպաստող մի քանի գործոններն են՝ չկայացած, անառողջ քաղաքական համակարգը,երբ կուսակցությունները ոչ թե գաղափար առաջ տանող ուժ են, այլ, ընդամենը, անձով պայմանավորված քաղաքական ուժեր են։ Ըստ էության մի անձն իր համար ձևավորում է կուսակցություն և փորձում է ընդգրկվել Ազգային ժողովում, իր կամքը պարտադրել կուսակցության անդամների նկատմամբ, որը մեզ մոտ լայնորեն կիրառվում է, ինչպես տեսնում եք պրակտիկայից:

Իհարկե, ընդդիմության և կոնկրետ մեր պարագայում այդպես չէ, բայց մյուս խմբակցությունների պարագայում այն երևում է։

Եթե մենք կարողանանք ինչ-որ մոդել ընդունել, որտեղ հնարավոր կլինի համադրել կուսակցականը և անձ ընտրելու գաղափարը միևնույն կառուցվածքում, ապա, կարծում եմ, սա ամենարդյունավետ կլինի, որ հասարակությունն էլ իր, այսպես ասած, քաղաքական մշակույթի համաձայն ընտրություն կատարի և միևնույն ժամանակ չխաթարվի քաղաքական զարգացման մշակույթի հեռանկարը:

Օրինակ, եթե մենք հիմա անենք այնպիսի ընտրություն, որը կպահանջի հասարակությունը, կմնանք նույն տեղում: Հասարակությունը միայն անձեր կպահանջի և գաղափարական ուղղություններ չի պահանջի, մինչդեռ մենք այդ գաղափարական ուղղությունների կարիքը ևս պետք է առաջացնենք հասարակության շրջանում: Այնպես որ, դեռևս գաղափարական քննարկումներ են գնում:

- Լսումների ընթացքում քննարկվում էր նաև, որ պետք է վերահսկիչ-վերստուգիչ հանձնաժողովի լիազորությունները փոխանցեն հակակոռուպցիոն հանձնաժողովին: Այդ գործընթացն ի՞նչպես եք գնահատում:

-Այս պահի դրությամբ այն նույնպես քննարկման առարկա է և հստակ որոշում չկա: Ես և՛ կարող եմ ասել լավ է, և՛ կարող եմ ասել վատ է: Հակակոռուպցիոն այդ կոմիտեն նոր մարմին է և, բնականաբար, միանգամից այդ մարմնին ծանրաբեռնել մեծ պատասխանատվությամբ, միգուցե, նպատակահարմար չլինի: Կարելի է քայլ առ քայլ իրականացնել, երբ տեսնենք, որ մարմինը իր առջև դրված խնդիրները կարողանում է հաջողությամբ լուծել, կարելի է այդ դեպքում տալ հավելյալ ֆունկցիաներ: Այսինքն՝ գործընթացը պահանջի հավելյալ ֆունկցիաների ավելացում և ոչ թե ֆունկցիաները կուտակենք և հանձնաժողովը չկարողանա դրա «տակից դուրս գալ»:

Ես բնական զարգացման կողմնակից եմ: Իսկ այն հարցը, թե անպայման այդ հանձնաժողովի տակ լինի, թե այն կարգավիճակով, որը կա այսօր, էլի պետք է քննարկենք, հասկանալու համար՝ որ դեպքում ինչ առավելություններ և թերություններ կարող են առաջանալ: Այս պահին, կարծում եմ  չպետք է անենք, պետք է անենք հետագայում հաշվի առնելով այս ընթացքում առաջացած խնդիրները կամ դրանց հնարավոր լուծումները:

- Այդ քննարկումների ընթացքում քննարկվեց նաև կուսակցությունների ֆինանսավորման հարցը։ Կարծես թե, առաջարկվում էր այնպես անել, որ կուսակցությունները այլևս հնարավորություն չունենան զբաղվել ձեռնարկատիրական գործունեությամբ և ստանան պետական ֆինանսավորում: Արդյո՞ք այս գործիքները թույլ կտան ազատվել օլիգարխիկ ֆինանսավորումից:

-Պետական ֆինանսավորման առկայության դեպքում, այս քաղաքական միջավայրում, որում մենք ենք , հնարավորություն չի լինի ազատվել օլիգարխիկ ֆինանսավորումից, որովհետև ամեն դեպքում ունենք 30-ամյա պատմություն և այդ 30-ամյա պատմությունը մեկ զարկով չենք կարող վերանայել:

Մյուս կողմից, երբ մենք խոսում ենք պետության կողմից ֆինանսավորման առանձին օրինակի մասին և խոսում ենք բիզնեսի կողմից ֆինանսավորման մասին, ինձ մոտ պատկերացումներ են գալիս, որ սա, ըստ էության, Կենտրոնական եվրոպայի և անգլոամերիկյան մոդելների պայքարն է․ երկուսն էլ ունեն առավելություններ և թերություններ: Պետք չէ վախենալ, որ բիզնեսը ֆինանսավորում է քաղաքական ուժերին, որ նրանք էլ որոշակի գաղափարներ առաջ տանեն։ Այդ լոբբինգի ինստիտուտը անգլոամերիկյան համակարգում շատ լավ աշխատում է և արդյունավետ է աշխատում, դրանից ոչ ոք չի բողոքում: Կենտրոնական եվրոպայում պետության կողմից ֆինանասավորման համակարգն է ներդրած։

Ուղղակի որ ասեմ, թե Հայաստանում սրանցից որը լավ կաշխատի․ գաղափարական առումով մենք հակված ենք պետական ֆինանասավորման գաղափարին, որովհետև չեն ընդունվում այն կուսակցությունները, որոնք ֆինանսավորվում են բիզնեսի կողմից, որվհետև վստահությունը միանգամից ընկնում է, ասում են՝ ուրեմն դու այս բիզնեսի շահերը առաջ կտանես: Բայց, եթե քաղաքական համակարգը առողջանա և հասարակությունը քաղաքական առումով գիտակցության բարձրացում ապահովի, այս պարագայում բիզնեսի կողմից ֆինանասավորումը վատ բան չէ, չարիք չէ:

Կայացած քաղաքական կուսակցությունները երբեք իրենց գաղափարախոսության դեմ չեն պաշտպանի առանձին բիզնեսի շահեր: Օրինակ, եթե տեսական մակարդակում վերցնենք կուսակցությունների գոյություն, որոնք պաշտպանում են միջին կամ փոքր բիզնեսի շահերը, լինեն կուսակցություններ, որոնք պաշտպանում են ավելի խոշոր բիզնեսի շահերը և նրանք այդ բիզնեսի կամքը բերեն պառլամենտ և քննարկմա առարկա դարձնեն,սա էլի քաղաքացիների կամք է՝ բարձրացված քաղաքական ապարատում:

Պարզապես՝ մեզ մոտ ինչ արվում է, արվում է խեղաթյուրված ձևով և այստեղ ուղղակի միանգամից գնում է կոնկրետ անձանց, կոնկրետ բիզնեսի լոբբինգի մտավախությունը : Մեր հասարակությունը դեռ  պատրաստ չէ, որ բիզնեսը ուղղակիորեն ֆինանսավորի կուսակցություններին:

Չնայած ասեմ․այսպես ասած՝ առաջին հայացքից պատրաստ չեն, բայց երբ գնում ես հասարակության հետ խոսում ես, նրանք ընդունում են որպես բնական երևույթ, սա էլ պետք է հասկանալ: Երբ բնակիչները խոսում են լրատվամիջոցների առաջ, ասում են , որ պատրաստ չեն, քաղհասարակությունը կասի, որ դա սխալ երևույթ է: Բայց երբ, տեսախցիկները հեռացնում ես, միանգամից ասում են,որ նորմալ է և այդպես էլ պետք է լինի։ Սա հենց քաղաքկան համակարգի ոչ առողջ միջավայրն է: 

-Այս գումարման Ազգային ժողովում և Ձեր խմբակցությունում տեղի ունեցավ դեպք, երբ պատգամավոր Արման Բաբաջանյանը վայր դրեց խմբակցության մանդատը, սակայն շարունակեց մնալ ԱԺ պատգամավոր: Ի՞նչ եք կարծում՝ հնարավո՞ր է , որ այս փոփոխություններից հետո, վերականգնվի «անկախ պատգամավորի» ինստիտուտը և ո՞րքանով է խորհրդարանական երկրի համար սա ընդունելի ձևաչափ:

-Նորմալը նորմալ չէ, երբ պատգամավորը ընտրվում է պատգամավոր ցուցակով և արդյունքում ցուցակից դուրս է գալիս, բայց մնում է պատգամավոր, որովհետև ամեն դեպքում ոչ թե իրեն են ձայն տվել, այլ՝ քաղաքական ուժին։ Ինքն այդ ցուցակով է անցել։ Իհարկե նա իր ներդրումն ունենում է այդ գործընթացում, բայց  չափելի չէ։

Միակ չափելիության գործիքը այդ ձայների քանակն է, որ նա հավաքել է։ Բայց, եթե նա չի ընտրվել գոնե ռեյտինգային ցուցակով, ապա ինչպես կարող է անկախ պատգամավոր աշխատել։ Ես հույս ունեմ, որ այս օրենսդրական բացը կլրացվի և հնարավորթյուն չի տրվի անձանց, ովքեր ցուցակով են ընդգրկվում դառնալ անկախ պատգամավոր։ Եթե իրենք այլևս չեն կիսում այն գաղափարախոսույթունը, որով դարձել են պատգամավոր, ուրեմն պետք է դուրս գան նաև այդ համակարգից:

- Ըստ Relection նախագծի ձևաչափի յուրաքանչյուր բանակխոս կարող է հարց ուղղել հաջորդ զրույցակցին: ՄԵՐ նախորդ զրուցակից՝ ՀՅԴ  կուսակցության անդամ Արմենուհի Կjուրեղյանի հարցը․

«Արդյո՞ք գտնում եք, որ մենք մի իրավիճակում ենք, երբ մեր երկրում առկա է միակուսակցական կառավարում և արդյո՞ք անհրաժեշտություն չեք տեսնում մեխանիզմներ ներառել այս փոփոխությունների նախագծերում, որոնցով կբացառվի միակուսակցական իշխանության հնարավորությունը Հայաստանում և իսկապես կապահովվի բազմակուսակցական համակարգը և գաղափարախոսական բազմակարծության ձևավորումը»:

- Իհարկե, հարցը տեղին է, պարզապես ես կխուսափեի միակուսակցական համակարգ ասել: Այն, որ այսօր ակնհայտ մեծամասնությունը պատկանում է մեկ ուժի,  փաստ է։ Այն, որ այսօրվա Սահմանադրությունը դրա հնարավորությունը տալիս է, որ մեկ քաղաքական ուժն իշխի, և՛ օրենսդիրում, և՛ գործադիրում՝ անկախ ընդդիմադիր ուժերի ցանկությունների, ինչ ուզենա անի, փաստ է։ Բայց սա Սահմանադրությունն է ասում, ոչ թե Ընտրական օրենսգիրքը:

Ընտրական օրենսգրքի շրջանակներում մենք դժվար կարողանանք այս հարցին համապարփակ լուծում տալ: Դրա համար սահմանադրական փոփոխություններ են պետք, որտեղ կամրագրվի, որ, այսպես կոչված, սահմանադրական կամ որակյալ մեծամասնություն չպետք է լինի, որոնք հավելյալ տեղեր ստանան, որի արդյունքում անգամ երկու երրորդով ընդունվող որոշումներում իրենք խնդիր չունենան: Ցանկացած հարց այս պահին կառավարող ուժը կարող է անցկացնել և, եթե մենք կարողանանք սահմանադրական փոփոխությունների շրջանակում, որը ենթադրվում է, որ հաջորդ տարի պետք է լինի, այս խնդիրը լուծել, այս՝ Հանրապետական կուսակցության կողմից թողած ժառանգությունը հաղթահարել, կարող ենք խոսել և հույս կունենանք, որ մեր ժողովուրդը իր քվեները մեկ քաղաքական ուժի չի տա, այլ՝ կհասկանա, թե որ քաղաքական ուժը ինչ գաղափարախոսություն է ներկայացնում և իր քվեն կտա այդ գաղափարին։ Դրա արդյունքում կունենանք  մի քանի հավասար կուսակցությունների նորմալ համակարգ և այդ պայմաններում կխուսափենք հնարավոր իշխանության կուտակումից՝ մեկ քաղաքկան ուժի ձեռքում, բայց սա կլինի բացառապես սահմանադրական փոփոխություններից հետո:

Տարոն Սիմոնյանի հարցը մեր հաջորդ բանախոսին՝

«Այսօրվա հասարակությունում, այս քաղաքական միջավայրում և ընդհանրապես մշակութային միջավայրում ի՞նչպես է պատկերացնում հասարակության զարգացումը քաղաքական իմաստով, այդ թվում՝ ատելության խոսքի վերացման եղանակները: Ի՞նչ պետք է անենք մենք, որպեսզի կարողանանք զարգացնել հասարակությանը՝ քաղաքական դաշտում իր ձայնը բարձրացնելու մակարդակի»։


Եթե գտել եք վրիպակ, ապա այն կարող եք ուղարկել մեզ՝ ընտրելով վրիպակը և սեղմելով CTRL+Enter

Կարդալ նաև


comment.count (0)

Մեկնաբանել